Η αλήθεια για την αστρολογία – μέρος 4ο (τελευταίο): Η πίστη στην Αστρολογία

Διαβάστε το πρώτο, το δεύτερο και το τρίτο μέρος.

Καθημερινά βομβαρδιζόμαστε απ’ τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης με εκατοντάδες μηνύματα που αφορούν την αστρολογία. Τα μηνύματα αυτά συνήθως έχουν είτε συμβουλευτικό είτε προφητικό χαρακτήρα. Το ερώτημα που προκύπτει και μας απασχολεί είναι το εξής: γιατί μία μερίδα του κόσμου τείνει να πιστέψει με τέτοια ευκολία σε κάτι που δεν έχει καμία σχέση με τις θετικές επιστήμες και δεν έχει καμία λογική τεκμηρίωση;
Η απάντηση είναι αρκετά σύνθετη και κατά τη γνώμη μου αποτελείται από τρεις βασικούς άξονες:

α)Οι άνθρωποι απ’ τα αρχαιότατα χρόνια είχαν την ανάγκη να γνωρίζουν και να εξουσιάζουν την μοίρα τους.
Αυτήν την ανάγκη εξυπηρετούσαν τα ιερατεία των αρχαίων πολιτισμών, οι μάντεις και οι οιωνοσκόποι. Η αναζήτηση λοιπών σημαδιών που μαρτυρούν τα μελλούμενα δεν είναι κάτι καινούριο, αλλά αποτελεί πανάρχαια δεισιδαιμονία. Είναι προφανές ότι ακόμα και σήμερα η ιδέα μίας φιλοσοφίας που σου επιτρέπει να μάθεις τα μελλούμενα είναι ιδιαίτερα δελεαστική και δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο.

β)Η ιδέα ότι οι ουράνιες κινήσεις και τα ουράνια φαινόμενα επιδρούν άμεσα στον χαρακτήρα και την μοίρα μας ικανοποιεί σε μεγάλο βαθμό την ματαιοδοξία μας και δίνει στην ζωή μας τεράστια αξία.
Οι επιστημονικές ανακαλύψεις των τελευταίων αιώνων και η γνώση των συμπαντικών μεγεθών και αποστάσεων περιόρισαν αρκετά την σημασία του ανθρώπου μέσα στον κόσμο. Όπως άλλωστε έχει γράψει ο Carl Sagan «Οι σύγχρονες επιστήμες έχουν αποτελέσει ένα ταξίδι στο άγνωστο, με ένα μάθημα ταπεινότητας να περιμένει σε κάθε στάση. Πολλοί ταξιδιώτες θα προτιμούσαν να είχαν μείνει πίσω». Αυτή η νέα εικόνα του κόσμου που μας έχουν αποκαλύψει οι επιστήμες τους τελευταίους αιώνες έρχεται σε αντίθεση με το κοσμοείδωλο αρκετών θρησκειών που ήθελαν τον κόσμο να δημιουργείται για χάρη του ανθρώπου. Είναι επόμενο αρκετοί άνθρωποι να αναζητήσουν την παλιά ανθρωποκεντρική εικόνα του σύμπαντος μέσα στην μεταφυσική της Αστρολογίας.

γ)Οι μεταφυσικές ιδέες αποτελούν συχνά παρηγοριά και αποκούμπι για τον άνθρωπο καθώς αποτελούν τρόπο καταπολέμησης της ανασφάλειας και του άγχους που αντιμετωπίζει στην καθημερινότητά του.
Αυτό που πρέπει να κατανοηθεί είναι ότι η αναζήτηση της αλήθειας δεν αποτελεί κοινό σκοπό των ανθρώπων. Αυτό που αναζητούν οι περισσότεροι άνθρωποι είναι η ψυχική γαλήνη και η ευτυχία, ακόμα κι αν αυτή στηρίζεται σε ψεύτικες ελπίδες και ιδέες. Αυτή η ανθρώπινη ανάγκη είναι κάτι που έχουν εκμεταλλευτεί κατ’ επανάληψιν οι περισσότερες θρησκείες. Έτσι και η Αστρολογία, ανεξάρτητα απ’ την ανυπαρξία επιστημονικών αποδεικτικών στοιχείων που να καταδεικνύουν μία τέτοια συσχέτιση των ουρανίων φαινομένων και της ανθρώπινης ύπαρξης, αποτελεί ένα συναισθηματικό αποκούμπι που οι άνθρωποι τείνουν να πιστέψουν. Δίνει μάλιστα άλλοθι για τις πράξεις μας αφού δεν εξαρτώνται εξ ολοκλήρου από εμάς αλλά κι απ’ τους ουρανούς, ελαττώνοντας κάπως το βάρος και την ευθύνη των αποφάσεών μας.

Η αντιμετώπιση των αστρολόγων
Εάν η αστρολογία αντιμετωπιζόταν και παρουσιαζόταν απ’ τους αστρολόγους ως θρησκεία ή ως φιλοσοφία δεν θα μπορούσε κανείς να τους προσάψει τίποτα. Άλλωστε ο κάθε άνθρωπος είναι ελεύθερος να επιλέγει την πίστη του και τις όποιες μεταφυσικές δοξασίες του. Το πρόβλημα παρουσιάζεται όμως όταν η πραγματική ουσία της Αστρολογίας, δηλαδή η εσωτερική αστρολογία, αποκρύπτεται απ’ το ευρύ κοινό. Πράγματι, οι αστρολόγοι τείνουν να παρουσιάζουν μόνο το προφητικό-συμβουλευτικό μέρος της αστρολογίας, δηλαδή την εξωτερική αστρολογία. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με την πληθώρα επιστημονικών όρων που χρησιμοποιούνται απ’ τους αστρολόγους δίνει πολλές την λανθασμένη εντύπωση ότι η αστρολογία είναι αποτέλεσμα επιστημονικής μελέτης.
Το πρόβλημα όμως δεν σταματάει εκεί. Εάν κανείς δοκιμάσει να διαβάσει ή να ακούσει τις λεγόμενες προβλέψεις των αστρολόγων ακόμα και σε σοβαρά αστρολογικά περιοδικά ή άλλα μέσα ενημέρωσης θα διαπιστώσει δύο πολύ σημαντικά πράγματα:

α)Ασάφεια στην διατύπωση
Στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι λεγόμενες «προβλέψεις» στην ουσία αποτελούν γενικότατες προφητείες που μπορούν να προσαρμοστούν σε πλήθος διαφορετικών καταστάσεων. Αυτές οι προφητείες συνήθως είτε είναι υπερβολικά ασαφείς, είτε τόσο γενικές και προφανείς που στην πραγματικότητα δεν αποτελούν πρόβλεψη. Για παράδειγμα, το να «προβλέψει» κανείς ότι τον Γενάρη θα βρέξει ή ότι το έτος 2008 θα αποβιώσει κάποιο σημαντικό πρόσωπο δεν μπορεί να θεωρηθεί αξιόλογη πρόβλεψη. Κι όμως πάρα πολύς κόσμος πείθεται από τέτοιες γενικόλογες διατυπώσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις η τεχνική του αστρολόγου συνίσταται στο να παρουσιάσει το γενικό ή το ασαφές ως κάτι το ειδικό και συγκεκριμένο.

Σε αυτό το σημείο έχει ενδιαφέρον να περιγράψουμε ένα σχετικό πείραμα που είχε κάνει ο σπουδαίος ταχυδακτυλουργός και σκεπτικιστής James Randi ο οποίος έκανε πολλές έρευνες γύρω απ’ τον χώρο της ψευδοεπιστήμης. O Randi κάποτε σε μία διάλεξη ενημέρωσε τους φοιτητές ότι ένας επαγγελματίας αστρολόγος είχε κατασκευάσει για κάθε φοιτητή ξεχωριστά μια αστρολογική ανάλυση βασισμένη στα προσωπικά του στοιχεία γέννησης. Στην συνέχεια τούς μοίρασε αυτά τα προσωπικά ωροσκόπια και οι φοιτητές τα διάβασαν με προσοχή. Η αντίδρασή τους ήταν πιο θετική απ’ ότι αναμενόταν. Σχεδόν όλοι θεώρησαν ότι το ωροσκόπιό τους ήταν ακριβές και ότι περιέγραφε πράγματι την δική τους ζωή. Προς μεγάλη τους έκπληξη, όταν ο Randi τους είπε να ανταλλάξουν τα ωροσκόπια μεταξύ τους ανακάλυψαν ότι όλοι είχαν λάβει ακριβώς την ίδια ζωδιακή ανάλυση! Κι όμως η περιγραφή έμοιαζε τόσο ειδική που ο κάθε φοιτητής θεωρούσε ότι το κείμενο ήταν γραμμένο για τον ίδιο. Για παράδειγμα, στην αστρολογική ανάλυση που μοιράστηκε στους φοιτητές αναφερόταν κάποιο τραυματικό γεγονός που συνέβη κατά την παιδική ηλικία. Αυτό αν και μοιάζει συγκεκριμένο, στην πραγματικότητα αποτελεί γενικότητα μιας και οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να βρουν κάποιο γεγονός στην παιδική τους ηλικία που να τους σημάδεψε. Το λάθος που γίνεται είναι ότι ο νους μας τείνει να συνδέει τo γενικό με το ειδικό. Διαβάζοντας λοιπόν ο φοιτητής για τραυματικό γεγονός κατά την παιδική ηλικία, ταυτίζει απόλυτα την προσωπική του εμπειρία με την γενικόλογη διατύπωση του κειμένου με αποτέλεσμα να νομίζει ότι τελικά το ωροσκόπιο που του μοιράστηκε περιγράφει το δικό του προσωπικό βίωμα.
Σε αυτό το τέχνασμα βασίζονται τα περισσότερα ωροσκόπια που διαβάζουμε στις εφημερίδες και τα περιοδικά.
Πέρα απ’ τις γενικότητες, οι αστρολογικές προβλέψεις είναι γεμάτες λάθη και ανακρίβειες. Η συντριπτική πλειοψηφία των γεγονότων που προφητεύονται δεν συμβαίνουν ποτέ. Καθημερινά σε εφημερίδες και περιοδικά γράφονται χιλιάδες προβλέψεις που ποτέ δεν εκπληρώνονται. Ωστόσο το μυαλό μας συνήθως συγκρατά μόνο εκείνες τις προβλέψεις που επαληθεύονται ή που νομίζουμε ότι επαληθεύονται. Γι’ αυτό και ο Francesco Guicciardini (1483-1540), Ιταλός ιστορικός, είχε γράψει «Πόσο χαρούμενοι είναι οι αστρολόγοι αν πούνε μια αλήθεια ανάμεσα σε εκατό ψέματα, ενώ οι άλλοι άνθρωποι χάνουν όλη την αξιοπιστία τους εάν πούνε ένα ψέμα ανάμεσα σε εκατό αλήθειες!»

β)Ο αστρολόγος ως ψυχολόγος
Πολλές φορές οι αστρολόγοι πέρα απ’ τον προφητικό τους ρόλο αναλαμβάνουν κι έναν ρόλο συμβουλευτικό. Βλέπουμε λοιπόν συχνά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης πολλούς αστρολόγους να αναπτύσσουν μια ρητορική που δεν θα περίμενε κανείς από κάποιον που ανήκει σε μία μεταφυσική φιλοσοφία ή θρησκεία όπως είναι η Αστρολογία. Αντιθέτως μιλούν ως ψυχολόγοι ή σύμβουλοι και δίνουν ποικίλες συμβουλές σχετικά με τα συναισθηματικά, την υγεία, τα οικονομικά, τα επαγγελματικά και όποιο άλλο πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπίζει ο συνομιλητής τους. Όμως είναι γνωστό ότι δεν μπορείς να εφαρμόσεις ιατρική εάν δεν είσαι γιατρός, και φυσικά δεν μπορείς να ασκήσεις την ψυχολογία εάν δεν είσαι Ψυχολόγος. Το ερώτημα λοιπόν που προκύπτει είναι κατά πόσο νομιμοποιείται ο Αστρολόγος να εμφανίζεται σε μέσα μαζικής ενημέρωσης και να συμβουλεύει ως ειδήμων ανθρώπους που έχουν ανάγκη από βοήθεια, όταν -όπως επισημάναμε νωρίτερα- η αστρολογία δεν είναι επιστήμη αλλά μεταφυσική δοξασία; Όπως κάποιος που πουλάει βότανα για να θεραπεύσει τον καρκίνο χωρίς προηγουμένως να έχει γίνει κάποια σχετική έρευνα κατηγορείται ως τσαρλατάνος, δεν θα ‘πρεπε και ο Αστρολόγος που δίνει συμβουλές σε ανθρώπους με ψυχολογικά ή άλλα προβλήματα να χαρακτηριστεί με τον ίδιο τρόπο; Η επιστήμη είναι ανοιχτή σε όλα τα ενδεχόμενα, και δεν αποκλείεται το βότανο πράγματι να θεραπεύει τον καρκίνο, αλλά μέχρι να αποδειχτεί κάτι τέτοιο θα ήταν εγκληματικό να το χορηγήσουμε σε ασθενή. Έτσι ακριβώς θα έπρεπε να ισχύει και με την αστρολογία. Δίχως κάποια αποδεδειγμένη ιδιότητα της, δεν γίνεται να χρησιμοποιείται ως συμβουλευτική μέθοδος προς ανθρώπους που έχουν ανάγκη ψυχολογικής στήριξης.

Άλλωστε είναι προφανές ότι δεν υπάρχει κάποια διαπιστωμένη ικανότητα που να έχει ο αστρολόγος ώστε να δικαιούται να συμβουλεύει επί πληρωμή ανθρώπους που βρίσκονται σε δύσκολη συναισθηματική κατάσταση. Η ψυχική υγεία είναι ύψιστο αγαθό και δεν μπορεί κανείς να παίζει με αυτό για λόγους κερδοσκοπικούς. Πρόκειται λοιπόν για ανθρώπινη εκμετάλλευση του χειρίστου είδους. Αλλά ακόμα και αν δεχτούμε την σπάνια εκείνη περίπτωση όπου ο αστρολόγος δεν το κάνει για λόγους κερδοσκοπικούς, δεν νομιμοποιείται σε καμία περίπτωση να παριστάνει τον ψυχολόγο στην θέση του ψυχολόγου ή τον ιατρό στην θέση του ιατρού.

—-

Παρακολουθήστε μία διάλεξη η οποία απομυθοποιεί την αστρολογία και συμπεριλαμβάνει όλα τα παραπάνω επιχειρήματα και πολλά ακόμα κάνοντας κλικ εδώ.