Εντυπώσεις απ’ τη θητεία στον ελληνικό στρατό

Πέρασε ο καιρός, η θητεία έφτασε στο τέλος της κι ήρθε επιτέλους η ώρα να γράψω για αυτή την εμπειρία των τελευταίων εννέα μηνών στο στρατό.
Είναι τόσο πολλά κι έντονα τα συναισθήματα κι οι αναμνήσεις που μου φαίνεται δύσκολο να τα καταθέσω. Ο στρατός σε αλλοτριώνει ή προσπαθεί να σε αλλοτριώσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο και θέλει συνειδητή προσπάθεια για να ξαναγίνω ο πολίτης και να ξεχάσω τον στρατιώτη. Να πάψω να θεωρώ σημαντικά πράγματα το καθημερινό πρωινό ξύρισμα, το γυάλισμα των αρβυλών, το στρώσιμο των κρεβατιών, τον χαιρετισμό των ανωτέρων και τις υπηρεσίες. Να ξαναβρώ με λίγα λόγια τον εαυτό μου. Ξέρω ότι όταν τελειώνει κάτι, όσο δυσάρεστο και εάν ήταν, συμφιλιωνόμαστε συνήθως μαζί του, στρογγυλεύουμε τις γωνίες του μες το νου μας ώστε να μη μας τρώει πια η θύμησή του. Όμως στην περίπτωση του στρατού θυμάμαι αρκετά καλά τις μαύρες στιγμές που πέρασα. Θα προσπαθήσω, τώρα που είναι ακόμα νωπές οι αναμνήσεις μου να γράψω ελεύθερα, όπως θα μου βγουν χωρίς νοσταλγικές ωραιοποιήσεις.

Μπήκα λίγο αφού έκλεισα τα 27 μου χρόνια. Μεγαλύτερη στενοχώρια μου ήταν που θα άφηνα τη σύντροφό μου, με την οποία ζούμε μαζί εδώ και κάποια χρόνια. Η πρώτη μέρα στο κέντρο ήταν σίγουρα η χειρότερη. Περνώντας μια πύλη, είχα ξαφνικά εγκαταλείψει τα πάντα, τους ανθρώπους που αγαπώ κι όλα εκείνα που με κάνουν ευτυχισμένο, τη ζωή, τους φίλους και την επιστήμη μου και έμπαινα σε έναν μικρόκοσμο απίστευτου παλιμπαιδισμού και μιζέριας όπως είναι ο στρατός. Καταρρίφθηκαν πολλοί μύθοι μέσα μου σχετικά με τον ελληνικό στρατό και την υποχρεωτική θητεία. Ο πρώτος μύθος που καταρρίφθηκε μέσα μου όταν μπήκα στο στρατό και είδα πώς λειτουργούν τα πράγματα είναι ο μύθος ότι η θητεία τάχα σε ωριμάζει ή -όπως λέγανε αφελώς παλιότερα- σε κάνει πιο άνδρα. Ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Για να αντέξω τον παραλογισμό μες τον οποίο είχα βρεθεί η μόνη λύση ήταν να πείσω τον εαυτό μου ότι δεν ήμουν πια 27 ετών, αλλά κάπου στο δημοτικό. Σειρούλες, προσοχές, μεταβολές, βήμα, ανούσιες επαναλαμβανόμενες διαταγές που απλά θέλουν να σε κάνουν ένα πιόνι, να κάμψουν την διαφορετικότητά σου, την ανεξαρτησία σου -πράγματα για τα οποία έχεις αγωνιστεί μια ζωή. Ο στρατός δηλαδή κάνει το ακριβώς αντίθετο από αυτό που θα έπρεπε να ζητάει ένα κράτος απ’ τους πολίτες του: εμποδίζει την ανεξάρτητη και κριτική σκέψη. Πώς αλλιώς θα γινόταν να είσαι έτοιμος να σκοτωθείς όταν σου ζητηθεί; Μπορεί τα πράγματα παγκοσμίως να έχουν προχωρήσει. Ο ελληνικός στρατός διαρκώς είναι κολλημένος στο παρελθόν. Κι αυτό το νιώθεις σε κάθε πτυχή της ζωής σου μέσα στο στρατόπεδο.

Ό,τι και να πω δε θα μπορέσω ποτέ να υπερβάλλω σχετικά με το πόσο ανούσια ήταν η εκπαίδευση. Εάν εξαιρέσουμε κάποια βασικά πράγματα, όπως το να αναφέρεσαι σε ανωτέρους που το μαθαίνεις σε μία-δύο μέρες, όλα τα άλλα προκαλούσαν περισσότερο γέλιο όταν τα έβλεπε κανείς. Δε θα μπω σε λεπτομέρειες, απλά θα πω ότι ο δεύτερος μύθος που καταρρίφθηκε ήταν ότι τάχα ο στρατός σε εκπαιδεύει για να είσαι έτοιμος σε περίπτωση πολέμου. Εάν η άμυνα της χώρας βασιζόταν πράγματι στους κληρωτούς τότε θα έπρεπε να αισθανόμαστε ιδιαίτερα ανασφαλείς. Με αυτό δεν εννοώ ότι πρέπει να γίνει η εκπαίδευση πιο σκληρή, αλλά ότι πρέπει ο στρατός να γίνει αποκλειστικά επαγγελματικός. Να αποτελείται από ανθρώπους οι οποίοι τον επέλεξαν συνειδητά. Δεν βρισκόμαστε πια στην εποχή όπου πρέπει να είμαστε όλοι πολεμιστές. Ο καθένας συνεισφέρει στην πατρίδα του με όποιον τρόπο μπορεί και νομίζει εκείνος. Και για να είμαι ειλικρινής, σχεδόν οποιοδήποτε άλλο επάγγελμα και να σκεφτώ βρίσκω ότι προσφέρει πολύ περισσότερα στο κοινωνικό σύνολο απ’ ότι οι περισσότεροι στρατιωτικοί.

Έρχομαι λοιπόν στους στρατιωτικούς. Από επαγγελματίες οπλίτες μέχρι και ταξιάρχους. Όταν πήγα στην παραμεθόριο έπεσα σε ζόρικους στρατιωτικούς. Το θέμα είναι ότι ήταν ζόρικοι όλοι, απ’ τον αμόρφωτο ΕΠ.ΟΠ. λοχία που μας ξυπνούσε το πρωί με βρισιές μέχρι τον διοικητή που απειλούσε με φυλακές τους αξύριστους …αρρώστους! Ήταν σα να προσπαθούσαν καθημερινά να τσακίσουν με κάθε μέσο την ψυχολογία των φαντάρων. Οι επιπλήξεις και οι ύβρεις ήταν συνήθως για ασήμαντες αιτίες. Ασήμαντες βέβαια για έναν πολίτη, αλλά για εμάς εκεί μέσα είχαν μεταμορφωθεί σε ό,τι σημαντικότερο είχαμε. Το στρώσιμο των κρεβατιών κατά τον παραδοσιακό αργό τελετουργικό στρατιωτικό τρόπο ήταν φαίνεται ζήτημα υψίστης ασφαλείας για την πατρίδα μας και το παραμικρό τσάκισμα στην κουβέρτα μπορούσε να οδηγήσει σε κηρύγματα και ύβρεις. Το ξύρισμα κόντρα και το γυάλισμα των αρβυλών ήταν επίσης καθοριστικά για την εθνική μας ακεραιότητα και δεν έλειπαν οι καθημερινές απειλές και οι ποινές εάν δεν πραγματοποιούνταν.
Έρχομαι, λοιπόν, ένα άλλο σημείο που θέλω να θίξω. Στο στρατό έχουν εξουσία πάνω σου συχνά άνθρωποι οι οποίοι σε οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία, εργασία ή κοινωνικό χώρο γενικότερα θα αποτελούσαν τον τελευταίο τροχό της αμάξης. Άνθρωποι απαίδευτοι, αμόρφωτοι, μεγαλωμένοι με ξύλο και βρισιές επαναλαμβάνουν επακριβώς το μόνο πράγμα που ξέρουν: την άντληση σεβασμού μέσα από το φόβο και την απειλή της ποινής. «Τα κρεβάτια είναι πουτάνα! Φτιάξτε τα γρήγορα γιατί θα πέσουν φυλακές!» Σε οποιαδήποτε άλλη φυσιολογική κατάσταση τέτοιες προτροπές θα έμοιαζαν παράλογες, αλλά στο στρατό αυτή είναι η καθημερινότητα χιλιάδων φαντάρων. Άλλοι προσαρμόζονται και άλλοι το παίρνουν βαρύτερα. Το πρόβλημα είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να σου επιβάλλουν την χειρότερη ποινή που μπορείς να διανοηθείς όταν είσαι στρατιώτης: να κάνεις επιπλέον θητεία. Το γεγονός ότι το ελληνικό κράτος δίνει τόσο μεγάλη εξουσία σε εντελώς ανάξιους ανθρώπους με έκανε να χάσω και την λίγη εμπιστοσύνη που είχα σε αυτό. Η ιδέα της Ελλάδας ως χώρας στο μυαλό μου από εκεί που μου προσέφερε κάποια συγκίνηση, σταδιακά μες το στρατό γινόταν κουρελιασμένη, σκισμένη και ξεφτισμένη. Η αναξιοκρατία σε όλο της το μεγαλείο.

Στην παραμεθόριο ευτυχώς δεν έκατσα για πολύ καιρό. Είναι όμως κάποια ζητήματα ακόμα που πρέπει να αναφέρω, σχετικά με την αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας απ’ τους εκεί στρατιωτικούς. Εγώ είχα κριθεί ως Ι4 λόγω κάποιων σημαντικών ορθοπεδικών προβλημάτων που έχω στην σπονδυλική στήλη. Δηλαδή δεν έπρεπε να φέρω όπλο και να κουβαλάω βάρη και έπρεπε να αποφεύγω την ορθοστασία και να μην κάνω κινήσεις που επιβαρύνουν μέση και πλάτη. Το πρώτο πράγματι εφαρμοζόταν αφού χαρακτηριζόμουν άοπλος. Όμως τα υπόλοιπα όχι μόνο δεν γίνονταν σεβαστά, αλλά όποτε επικαλούμουν το πρόβλημά μου ή τους πόνους μου αντιμετωπιζόμουν ως λουφαδόρος. Θυμάμαι σε κάποια φάση ζητούσα γιατρό επί 3 ημέρες επειδή οι πόνοι στη μέση είχαν γίνει αφόρητοι με τη διαρκή ορθοστασία, την έλλειψη ύπνου (απ’ τις συνεχόμενες υπηρεσίες) και το γενικό τρέξιμο μέσα στο στρατόπεδο. Γιατρός στη μονάδα δεν υπήρχε και οι ανώτεροι δε θεωρούσαν αρκετά σοβαρό το πρόβλημα ώστε να με παραπέμψουν αλλού. Μόνο όταν τους είπα ότι ήμουν έτοιμος να καταρρεύσω υπήρξε κάποια ευαισθησία. Φυσικά όχι για λόγους ανθρωπιάς ή συμπαράστασης απέναντι στον στρατιώτη, αλλά επειδή φοβήθηκαν μη βρουν κανένα μπελά. Έτσι λειτουργούν όλα στο στρατό. Πρέπει να ομολογήσω ότι όταν με πήγαν για εξέταση σε υγειονομικό τάγμα τα πράγματα ήταν πιο ανθρώπινα. Ο γιατρός εκεί ασχολήθηκε με το πρόβλημά μου. Έχω ακούσει βέβαια και περιπτώσεις όπου οι γιατροί αδιαφορούν πλήρως αλλά ευτυχώς δεν γνώρισα τέτοιους.

Είχα και την δυσάρεστη εμπειρία, στην παραμεθόριο αλλά και στην Αθήνα, να αποκτήσω θέση γραφείου και να δω με τα ίδια μου τα μάτια ότι η γραφειοκρατία το στρατού ξεπερνά κατά πολύ την γνωστή γραφειοκρατία του δημοσίου ελληνικού τομέα. Ο τρίτος μύθος που καταρρίφθηκε στο μυαλό μου είναι ότι ο στρατός είναι καλά οργανωμένος και πειθαρχημένος. Ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Συχνά ένιωθα τρόμο στην ιδέα ότι σε περίπτωση εισβολής θα έπρεπε αυτοί οι άνθρωποι, με αυτό το σύστημα οργάνωσης να μας οδηγήσουν στην άμυνα της χώρας.

Όταν οι πόνοι της μέσης και της πλάτης είχαν πια επιδεινωθεί σε βαθμό που δεν μπορούσα πια να κάνω ούτε στοιχειώδη πράγματα έκανα αίτηση για κατ’ εξαίρεση μετάθεση κοντά στον τόπο διαμονής μου η οποία μετά από ένα μήνα έγινε δεκτή. Έτσι μετατέθηκα σε στρατιωτικό νοσοκομείο της Αθήνας όπου τα πράγματα ήταν πολύ καλύτερα. Οι στρατιωτικοί εκεί –του υγειονομικού οι περισσότεροι- είχαν πολύ μεγαλύτερη ευαισθησία σε θέματα υγείας και σεβάστηκαν το πρόβλημά μου. Οι ψευτοαπειλές, οι φωνές, η πειθαρχία και κάποιοι ζόρικοι στρατιωτικοί δεν έλειπαν αλλά ήταν σε πολύ μικρότερο βαθμό σε σχέση με το κέντρο και σε σχέση με την παραμεθόριο. Από εκεί και μετά η θητεία κύλησε πιο ομαλά και απέκτησα πόστο το οποίο έστω και λίγο προσέφερε κάτι στο κοινωνικό σύνολο. Πρέπει να τονίσω όμως ότι αυτό δεν είναι ο κανόνας. Ήμουν απ’ τους «τυχερούς» που κατάφεραν να μετατεθούν κοντά στην πόλη τους σε σχετικά καλό στρατόπεδο. Χιλιάδες όμως φαντάροι έμειναν να τραβάνε τα ίδια και χειρότερα σε μαύρα στρατόπεδα σε όλη τη χώρα.

Αυτό που έχει σημασία είναι ότι η υποχρεωτική θητεία –ειδικά με τη μορφή που έχει στην Ελλάδα- είναι μία κατάφορη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι μία μορφή σκλαβιάς όπου παραδόξως ο σκλαβωμένος δεν προσφέρει τίποτα χρήσιμο, απλά πληρώνει σαν φόρο στο ελληνικό κράτος την απώλεια εννέα τουλάχιστον μηνών και την απόκτηση πολλών αρνητικών εμπειριών. Έτσι ακριβώς νιώθω κι εγώ τώρα που απολύθηκα. «I ‘ve done my sentence but committed no crime» που λέει και το τραγούδι. Μοναδικό θετικό στοιχείο κάποιες γνωριμίες με άλλους φαντάρους που επισκιάζονται δυστυχώς απ’ το περιβάλλον στο οποίο γνωριστήκαμε.

Η θητεία είναι δυστυχώς ένας φαύλος κύκλος όπου ο ένας υπηρετεί τον άλλον χωρίς τελικά να ωφελείται κανείς, και σε καμία περίπτωση το ελληνικό κράτος. Λερώνουμε τις τουαλέτες για να τις σκουπίζουμε και τις σκουπίζουμε για να τις λερώνουμε. Αυτό εκφράζει εν συντομία τον παραλογισμό της υποχρεωτικής θητείας. Μου φαινόταν, κι ακόμα μου φαίνεται αδιανόητο που επέτρεψα σε τέτοιους ανθρώπους να μου στερήσουν την ευτυχία και την ελευθερία μου για τόσο καιρό. Προς τι όλες οι διδαχές περί ελευθερίας και ανεξαρτησίας όταν το ίδιο το ελληνικό κράτος παίρνει τους πολίτες του υποχρεωτικά σκλάβους και τους βάζει να κάνουν ανούσια θελήματα και να υπακούν σε ανάξιους υπανθρώπους που το μόνο που έχουν καταφέρει στη ζωή τους είναι να φορέσουν τα χακί; Η άμυνα της χώρας σε καμιά περίπτωση δε βασίζεται στους κληρωτούς. Οι πόλεμοι στην εποχή μας δε βασίζονται στους αριθμούς αλλά σχεδόν αποκλειστικά στην τεχνολογική υπεροχή. Ναι, πρέπει να έχουμε αμυντική ικανότητα, αλλά η υποχρεωτική θητεία είναι απλά μια κούφια βιτρίνα που δεν προσφέρει τίποτα στην άμυνα της χώρας και στερεί απ’ τους νέους ανθρώπους πολύτιμα διακαιώματα και χρόνο απ’ τη ζωή τους.

Τέλος, δε θέλω να παραλείψω να αναφέρω ότι μες το στρατό πέρα απ’ τους απαίδευτους και κακόψυχους ανωτέρους γνώρισα και κάποιους οι οποίοι ήταν άνθρωποι. Αλλοιωμένοι κι εκείνοι μέχρι κάποιο βαθμό απ’ τη στρατιωτική νοοτροπία, αλλά παρέμεναν άνθρωποι. Έχω την αίσθηση ότι στα τάγματα του υγειονομικού υπάρχει περισσότερη ανθρωπιά. Λέγεται επίσης ότι το ναυτικό και η αεροπορία έχουν πιο ευρύ πνεύμα, αλλά δεν έχω προσωπική εμπειρία.

Τέλος, για να δούμε πού βρισκόμαστε σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο, να μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία:

Με μπλε είναι οι χώρες που δεν έχουν καθόλου υποχρεωτική στρατιωτική θητεία. Όπως βλέπετε είμαστε απ’ τις ελάχιστες χώρες της Ευρώπης που έχουν ακόμα θητεία. Μάλιστα η εναλλακτική θητεία στην Ελλάδα είναι δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με τη στρατιωτική(διπλάσια), δηλαδή είναι κατά κάποιο τρόπο ποινικοποιημένη και επίσης είναι υπό την ευθύνη του υπουργείου αμύνης, πράγμα που έχει οδηγήσει τη Διεθνή Αμνηστεία να κατηγορήσει την Ελλάδα ότι δεν ακολουθεί τα διεθνή standards περί πολιτικού χαρακτήρα της εναλλακτικής θητείας..
Πέρα απ’ την Ελλάδα και την Κύπρο μόνο 6 χώρες της Ευρώπης έχουν υποχρεωτική θητεία. Η θητεία αυτή συνήθως είναι μικρότερη απ’ την αντίστοιχη ελληνική ενώ υπάρχει δυνατότητα επιλογής μη ποινικοποιημένης εναλλακτικής θητείας. 22 χώρες της Ευρώπης δεν έχουν καθόλου υποχρεωτική θητεία και η Αλβανία από το τέλος του 2010 θα έχει αποκλειστικά επαγγελματικό στρατό. Η FYROM δεν έχει υποχρεωτική θητεία. Μοναδικός μας γείτονας με υποχρεωτική θητεία είναι η Τουρκία.

Αναλυτικότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε εδώ: http://en.wikipedia.org/wiki/Military_service

Διαβάστε επίσης: Ένας άθρησκος στο στρατό