Γιατί Φιλοσοφούμε; Γιατί μπαίνουμε στον κόπο να αναρωτηθούμε σχετικά με τον φυσικό κόσμο, την επιστήμη, την ηθική, τη θρησκεία; Ποιο είναι το κίνητρό μας; Στις διάφορες φιλοσοφικές, ηθικές και επιστημονικές συζητήσεις συνεδητοποιώ συχνά ότι είναι τελείως διαφορετικό το θέμα της συζήτησής μας, ακόμα κι αν φαινομενικά συζητούμε για το ίδιο πράγμα. Αυτό το παράδοξο μπορεί να συνοψιστεί στο ερώτημα: «Αλήθεια ή Ευτυχία;»
Άραγε προσπαθούμε να ανακαλύψουμε και να κατανοήσουμε τον τρόπο που λειτουργεί ο κόσμος; Η μήπως προσπαθούμε να γαληνέψουμε την καρδιά μας και να βρούμε απαντήσεις ανακουφιστικές που θα μας βοηθήσουν να μείνουμε όρθιοι στο ταξίδι της ζωής;
Σας ρωτώ λοιπόν αγαπητοί αναγνώστες, τί θα διαλέγατε, την Αλήθεια (ακόμα κι αν είναι δυσάρεστη) ή την Ευτυχία (ακόμα και εάν βασίζεται σε ψέματα);
Είναι ξεκάθαρο ότι ένα μεγάλο μέρος των δογμάτων μιας θρησκείας στοχεύουν στο να την κάνουν αρεστή ώστε να αποκτήσει περισσότερους πιστούς. Αυτά τα δόγματα όπως είναι η μεταθανάτια ζωή και ο παράδεισος είναι ευσεβείς πόθοι των πιστών, οι οποίοι όμως πράγματι μπορεί να έχουν ένα καλό αποτέλεσμα. Μπορούν να νικήσουν τον μεγαλύτερό μας φόβο, τον φόβο του θανάτου, τουλάχιστον εν μέρει. Ένας ρεαλιστής από την άλλη που προτιμά να εξετάζει τον κόσμο ανεξάρτητα απ’ τους πόθους του, θα πρέπει να είναι έτοιμος να αποδεχτεί το γεγονός ότι η ζωή του κάποια στιγμή τελειώνει, κι έτσι όλα όσα αγάπησε -μέσω της συνείδησής του- θα πάψουν κάποτε να υπάρχουν για εκείνον. Αυτή η δραματική συνειδητοποίηση έρχεται με μεγάλο συναισθηματικό κόστος. Είναι προφανές ότι σε αυτή την περίπτωση η επιλογή «Ευτυχία» έναντι της «Αλήθειας» σε ατομικό επίπεδο μοιάζει να έχει περισσότερα οφέλη. Τουλάχιστον σε βοηθάει να κοιμάσαι πιο ήσυχα τα βράδια και να μην αντιμετωπίζεις κάθε δευτερόλεπτο που περνάει ως ένα βήμα που σε φέρνει πιο κοντά στην ανυπαρξία.
Για να κάνω λίγο πιο πρακτικό το ερώτημά μου περί «αλήθειας» κι «ευτυχίας», σκεφτείτε το εξής σενάριο. Βρίσκεστε πάνω από το νεκροκρέβατο κάποιου πολύ γηραιού συγγενή σας. (Επιμένω στον φόβο του θανάτου διότι θεωρώ ότι είναι ο ακρογωνιαίος λίθος κάθε μεταφυσικής δοξασίας). Υποθέστε ότι σας ζητείται να πάρετε θέση σχετικά με την ύπαρξη μεταθανάτιας ζωής, ενώ γνωρίζετε ότι ο συγγενής σας πιστεύει σε αυτήν. Φαντάζομαι θα συμφωνήσετε μαζί μου, ότι εκείνη την ώρα θα ήταν απάνθρωπο να επιχειρήσετε να τον πείσετε ότι η ζωή του τελειώνει οριστικά κι αμετάκλιτα εκείνη την ώρα. Η επιλογή λοιπόν σε αυτή την περίπτωση είναι «ευτυχία». Προτιμούμε να παρηγορήσουμε τον άνθρωπό μας στη δύσκολη ώρα του, παρά να του μιλήσουμε ειλικρινά. Κι αυτό το κάνουμε από συμπόνια, διότι θέλουμε να του προσφέρουμε θετικά συναισθήματα και να του απαλύνουμε τον πόνο.
Είναι πολύ εύκολο να εξηγήσω τώρα γιατί εδώ και χρόνια επέλεξα την «αλήθεια» ως επιλογή σε αυτό το δίλημμα:
Μπορεί να παρηγορήσω εκείνους που το έχουν ανάγκη αλλά αρνούμαι κατηγορηματικά να παρηγορήσω τον εαυτό μου. Νιώθω πολύ περήφανος για να δεχτώ ότι πρέπει να κάνω εκπτώσεις στη λογική μου και να πω «μη στενοχωριέσαι ω εαυτέ μου, έχει κι άλλη ζωή μετά» ή «ο Θεός σε προσέχει ότι κι αν γίνει», ή «θέλημα Θεού το τάδε, θέλημα Θεού το δίνα» ή «έχω ατυχία γιατί τα άστρα δε με ευνοούν» ή «με προσέχει ο φύλακας άγγελός μου». Αρνούμαι να αντιμετωπίσω τον εαυτό μου ως ένα ον που απαιτεί συμπόνια και εφευρημένα αποκούμπια για να καταφέρει να πορευτεί στη ζωή. Δεν είναι καθόλου εύκολο αυτό το μονοπάτι. Αλλά στη μοναδική ευκαιρία που μου δώθηκε για να ζήσω, να οσμιστώ και να γευτώ τούτο τον κόσμο θα ήθελα να έχω όσο το δυνατόν λιγότερες παραισθήσεις, να αγναντεύω τον κόσμο με όσο γίνεται καθαρότερη ματιά.
Στις παραπάνω σκέψεις αντιμετώπισα τα ακραία σενάρια της «Αλήθειας» ως μιας σκληρής πραγματικότητας, ενώ της «Ευτυχίας» ως ενός ευχάριστου ψέματος. Στην πραγματικότητα τα πράγματα είναι πολύ πιο εύκολα, διότι η επιστήμη μας έχει αποκαλύψει έναν μαγευτικό κόσμο τόσο σύνθετο και τόσο απέραντο που σε κάνει να αισθάνεσαι ευτυχής που είσαι μέρος του και σε γεμίζει αισιοδοξία για την πορεία της ανθρωπότητας. Απ’ την άλλη τα παραμύθια των θρησκειών και των διαφόρων μεταφυσικών δοξασιών συνοδεύονται συχνά από καθόλου ευχάριστα δόγματα που ενοχοποιούν την ίδια τη φύση μας και σε ορισμένες περιπτώσεις κάνουν τη ζωή μας πολύ πιο δύσκολη.
Σπίθες 
Συμφωνώ ότι ο φόβος του θανάτου του εαυτού οδηγεί στη φυγή στα διάφορα θρησκευτικά δόγματα τα οποία τελικά εκτός από ευχαρίστηση που αρχικά επιδιώκουν προσφέρουν και πολύ πόνο. Όμως η σύγχρονη επιστήμη είναι επίσης εγκλωβισμένη σε δόγματα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι πάει να εφαρμόσει παντού τον υλισμό γιατί ήταν επιτυχημένος σε ένα επίπεδο. Όμως οι ενδείξεις από την κβαντική φυσική ή τη μελέτη της συνείδησης οδηγούν μάλλον σε άλλα συμπεράσματα για τη σχέση ύλης-συνείδησης κλπ. Πιστεύω ότι υλισμός έχει γίνει κάτι σαν δόγμα πια και ήδη τα αποτελέσματα τα βλέπουμε με την καταστροφή του περιβάλλοντος, την ακραία υλιστική λογική των κοινωνιών που εγκαταλείπουν τις θρησκείες κλπ. Φυσικά δε φταίει απλώς ο υλισμός για αυτά αφού υπάρχουν οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα που τα προκαλούν άλλα έχει παίξει ρόλο όπως είχε παίξει και θετικό ρόλο για αρκετά χρόνια παλιότερα όταν οδήγησε σε ανάπτυξη της κοινωνίες, βοήθησε στην κατανόηση μας για τον κόσμο και στην αντιμετώπιση του θρησκευτικού φανατισμού κλπ. Για να προσεγγίσει η επιστήμη την αλήθεια θα πρέπει να απεγκλωβίζεται διαρκώς από τα δόγματα που η ίδια δημιουργεί και αυτό χρειάζεται φαντασία και ευαισθησία που είχε για παράδειγμα ο Einstein. Μπορεί αυτά που λέει η σύγχρονη επιστήμη να μην είναι ευχάριστα για τον άνθρωπο σε σχέση με το θάνατο κλπ αλλά δε σημαίνει ότι είναι και αληθή και ότι δεν τον οδηγούν σε καταστροφικά μηδενιστικά μονοπάτια μακριά από την αλήθεια. Για παράδειγμα ισχύει ότι ο θάνατος σημαίνει και θάνατος της ατομικής συνείδησης αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι σημαίνει και ανυπαρξία όπως στην ουσία λέει η σύγχρονη επιστήμη. Κάτι άλλο που δεν μπορούμε να φανταστούμε θα δημιουργηθεί. Δυστυχώς ακόμα και αυτό το ενδεχόμενο δεν ικανοποιεί πολλούς που το μόνο που τους νοιάζει είναι η διατήρηση της ατομικής ψυχής σε κάποιο παράδεισο κλπ κάτι φυσικά που δεν ισχύει.
Εννοώ ότι όπως με το θάνατο αλλάζει μορφή η ύλη του σώματος και ενώνεται με την ύλη του περιβάλλοντος με διάφορους τρόπους, κάτι ανάλογο μπορούμε να φανταστούμε και για την ατομική συνείδηση που θα μπορούσε να αλλάξει μορφή και να διαχυθεί σε κάποια ‘κοσμική’ συνείδηση ή κάτι σχετικό που είναι δύσκολο να φανταστούμε αλλά το υποσυνείδητο μας δίνει κάποια στοιχεία. Ο υλισμός αυτό το απορρίπτει γιατί λέει ότι η συνείδηση είναι απλώς προϊόν του εγκεφάλου αλλά υπάρχουν επιστήμονες όπως και φιλόσοφοι που υποστηρίζουν ότι η συνείδηση είναι κάτι πολύ πιο πλούσιο.
Εάν ο τωρινός επιστημονικός τρόπος σκέψης είναι λανθασμένος, τότε αυτός μέσω μιας «τεχνητής επιλογής» θα αντικατασταθεί από έναν άλλο πληρέστερο. Το καλύτερο σύστημα -κι ας μη μπορώ να φανταστώ καθόλου τί είναι αυτό- θα μπορούσε να παραγάγει πολύ περισσότερα ευρήματα και πληρέστερες εξηγήσεις για τον κόσμο απ’ ότι η επιστημονική μέθοδος.
Υπάρχει όμως κάτι τέτοιο; Αυτό μπορεί να φανεί μόνο στην πράξη. Μέχρι στιγμής βλέπουμε ότι η επιστήμη καταφέρνει μέσα σε ένα μόνο χρόνο έρευνας να παραγάγει περισσότερη γνώση απ’ όση παρήγαγαν οι «εναλλακτικοί» τρόποι γνώσης για αιώνες.
Για να εγκατελείψουμε λοιπόν ένα εργαλείο τόσο αξιόπιστο, το οποίο κάθε δευτερόλεπτο που περνά μας γεμίζει με γνώση, πρέπει να αντιπαρατεθεί κάτι πάρα πολύ ισχυρό. Μέχρι να βρεθεί αυτό και να παρουσιαστεί με σαφήνεια εγώ πάντως θα κρατάω μικρό καλάθι. Προσωπικά, αποδείξεις ή έστω και ενδείξεις εναντίον μίας υλιστικής* θεώρησης του κόσμου εγώ δεν έχω συναντήσει ακόμα.
Ούτε για τη συνέχεια της ύπαρξης της συνείδησής μας μετά θάνατον υπάρχει καμιά απόδειξη. Εδώ καλά καλά δεν μπορούμε να ορίσουμε τη συνείδηση ως ένα πράγμα, αφού είναι μάλλον ένα σύνολο πολλών διαφορετικών στοιχείων. Θα ήταν λοιπόν ένα τεράστιο λογικό άλμα να εικάσουμε ότι αυτό το «ενιαίο» πράγμα συνεχίζει να υπάρχει όταν ο εγκέφαλός μας παύει να λειτουργεί. Για να είμαι ειλικρινής μου ακούγεται σα μια λίγο πιο εκλεπτυσμένη προσπάθεια αντιμετώπισης του φόβου του θανάτου.
—-
* Ο υλισμός είναι μία έννοια παρεξηγημένη. Στην καθομιλουμένη εννοείται ως υλιστής εκείνος που κυνηγά τα υλικά αγαθά. Στην φιλοσοφία όμως ο υλισμός θεωρεί ότι το πνεύμα (ο νους) προέρχεται από την ύλη. Με απλά λόγια φυσικές και χημικές διεργασίες οδηγούν στην ύπαρξη συνείδησης. Ο ιδεαλισμός αντίθετα θεωρεί ότι προυπήρχε ο νους και δημιουργήθηκε η ύλη ύστερα, προερχόμενη απ’ το νου. Η επιστήμη πράγματι προσπαθεί να εξηγήσει τον κόσμο υλιστικά, σα να αποτελείται μόνο από ύλη κι ενέργεια, χωρίς να ασχολείται με άλλες μεταφυσικές/υπερφυσικές αιτίες.
Δεν είναι λανθασμένος ο επιστημονικός τρόπος σκέψης γενικά. Ο υλισμός ερμήνευσε πολλά φαινόμενα αλλά αυτό δε σημαίνει ότι μπορεί να ερμηνεύσει τα πάντα. Για παράδειγμα φτάνοντας στο μικρόκοσμο στην ουσία οι περισσότεροι επιστήμονες σήκωσαν τα χέρια ψηλά και είπαν ότι δεν μπορούν να μιλήσουν για το πως καταρρέει η κυματοσυνάρτηση. Μπορούμε μόνο να παίρνουμε αποτελέσματα που με βάση τις πιθανότητες επαληθεύονται. Αλλά το να καταλάβουμε τι πραγματικά συμβαίνει σε αυτά τα επίπεδα όπου οι νόμοι της νευτώνιας φυσικής κατερρέουν θεωρείται για αυτή τη σχολή επιστημόνων, που είναι και η κυρίαρχη, αδύνατο. Οπότε δεν υπάρχει ελπίδα ότι μέσω αυτής της σχολής θα δοθεί μια απάντηση στο μέλλον. Μια δεύτερη ήττα του υλισμού είναι ότι κάτω από την κλίμακα Plank καταρρέει ο χώρος και ο χρόνος κάτι για το οποίο ο υλισμός δεν μπορεί να πει κάτι ούτε θα είναι σε θέση να πει στο μέλλον γιατί αυτά είναι πέρα από τις ερμηνευτικές του δυνατότητες. Επίσης η έννοια της ύλης ήταν κάτι πανίσχυρο στη Νευτώνια φυσική. Σήμερα όμως; Από τη θεωρία της σχετικότητας το πρωταρχικό είναι πια η ενέργεια η οποία μορφοποιείται σε ύλη κλπ, κάτι δηλ. περισσότερο εκλεπτυσμένο. Έχω την εντύπωση ότι η επίδραση της Νευτώνιας φυσικής στον τρόπο που σκεφτόμαστε είναι ακόμα τεράστια ενώ αυτή μπορεί κανονικά να εφαρμοστεί επιτυχημένα μόνο σε κάποια επίπεδα της φύσης ενώ αν πάει να εφαρμοστεί αλλού και θα έλεγα σε πιο εκλεπτυσμένα επίπεδα μας οδηγεί σε ανεπαρκή η και λάθος συμπεράσματα.
Το θέμα για μένα πια είναι η σύνθεση υλισμού και ιδεαλισμού. Εξάλλου υπάρχει και ο δυισμός. Ότι υπάρχουν η ύλη και η συνείδηση σαν χωριστές οντότητες που αλληλεπιδρούν και ότι ο εγκέφαλος πιθανόν λειτουργεί όπως μια τηλεόραση που μετατρέπει το σήμα που δέχεται από κάπου αλλού και δίνει εικόνα και όχι ότι ο εγκέφαλος δημιουργεί την εικόνα δηλ. ο εγκέφαλος τη συνείδηση. Ή μια άλλη εκδοχή περισσότερο εκλεπτυσμένη ότι ύλη και συνείδηση σε βαθύτερα επίπεδα ενοποιούνται και όχι ότι το ένα παράγει το άλλο. Όπως και να έχει και αυτό που λέει ο υλισμός ότι η ύλη παράγει τη συνείδηση είναι απλώς μια υπόθεση καθώς δεν έχει κάνει ούτε ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση απ΄ όσο γνωρίζω. Απλώς εξηγεί τον τρόπο που σχετίζονται σκέψεις και συναισθήματα με τον εγκέφαλο αλλά όχι πως παράγονται. Τι είναι για παράδειγμα η αίσθηση του χρώματος μπλε; Μόνο για συχνότητες μπορούμε να μιλάμε που αντιστοιχούν στο μπλε τίποτα όμως για το ίδιο το χρώμα. Υπάρχουν πάντως επιστημονικές σχολές που κινούνται προς την κατεύθυνση που λέω απλώς δεν είναι οι κυρίαρχες. Σημαντικός επιστήμονας προς αυτή την κατεύθυνση ήταν ο μαθητής του Αϊνστάιν David Bohm.
Νομίζω ότι έχουν συσσωρευτεί επαρκή στοιχεία που να μας οδηγήσουν στο να τολμήσουμε κάποιες νέες υποθέσεις. Έχεις δίκιο ότι δεν υπάρχει απόδειξη για τη συνέχεια της συνείδησης. Αλλά δεν υπάρχει καμιά απόδειξη ούτε για το αντίθετο και η γνώμη μου όσο από τη μία θεωρείται φόβος του θανάτου μια τέτοια συνέχεια, τόσο από την άλλη το να θεωρούμε ότι δεν υπάρχει συνέχεια υπονοεί υποτίμηση της ζωής και της συνείδησης αλλά και της φύσης γενικά που μπορεί να λειτουργεί περισσότερο σαν ζωντανός οργανισμός παρά σαν μηχανή όπως στην ουσία θεωρεί ο υλισμός.
Είναι λάθος να πούμε ότι η επιστήμη σήκωσε τα χέρια ψηλά όταν έφτασε στο μικρόκοσμο, αφού είναι η ίδια η επιστημονική μέθοδος που μας αποκάλυψε τον μυστηριώδη κόσμο του μικροκόσμου. Αυτοί που βρεθήκαν προ εκπλήξεως ήταν οι επιστήμονες, και όχι η επιστήμη. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό ενός επιτυχημένου εργαλείου: σου δίνει αποτελέσματα που εσύ δεν περιμένεις, ακόμα κι αν αυτά είναι αντίθετα με τα ένστικτα ή της προσδοκίες μας. Το γεγονός ότι δε μπορούμε να «αισθανθούμε» την κβαντική μηχανική με τον ίδιο τρόπο που «αισθανόμαστε» την Νευτώνεια μηχανική, συμβαίνει απλά και μόνο επειδή έχουμε εξελιχθεί σε ένα κόσμο που κινείται σε Νευτώνιους ρυθμούς. Αυτό είναι που την κάνει «μυστήρια».
Μιλάς για «στοιχεία» υπέρ του περι δυισμού. Μα πού είναι; Το ότι γενικά κι αόριστα μας φαίνονται «δύσκολα» κάποια επιστημονικά πεδία οδηγεί αυτόματα στο δυισμό; Γιατί όχι σε κάποιον τριαδισμό ή τετραδισμό; Γιατί να υποθέσουμε ότι υπάρχει συνείδηση που γεννά την ύλη όταν μεχρι στιγμής δεν απαιτείται από τα στοιχεία; Πώς προκύπτει δηλαδή μία τόσο διαφορετική ερμηνεία, πού είναι τα τρανταχτά στοιχεία που απαιτούνται; Ποιες είναι οι επιτυχίες αυτού του μοντέλου;
Η κβαντική φυσική και η φυσική του μικρόκοσμου όχι μόνο δεν έχουν τελματώσει όπως υποννοείς αλλά βρίσκονται σε άνθηση παγκόσμια. Μερικά απ’ τα κυρίαρχα πειράματα αυτή τη στιγμή στον πλανήτη συμβαίνουν ακριβώς σε αυτούς τους τομείς.
Μια τελευταία διευκρίνιση μόνο σχετικά με την έννοια του υλισμού, γιατί γίνεται εύκολα παρανόηση: η ενέργεια, με τη φυσική της σημασία είναι κι αυτή μέρος μιας υλιστικής ερμηνείας… Εκτός εάν βλέπουμε κάποιου είδους ψυχή ή πνεύμα όταν καίγεται το θέρμα μας από φωτόνια το καλοκαίρι (θερμική ενέργεια), ή όταν καθόμαστε κοντά στο τζάκι και νιώθουμε τη θέρμη στο πρόσωπό μας, ή όταν πετούμε ένα μπαλάκι προς τα πάνω δίνοντάς του κινητική ενέργεια. Δεν έχει τύχει ποτέ να διαβάσω μια σοβαρή επιστημονική μελέτη που να μιλάει για ψυχή, πνεύμα ή νου ως βασική αιτία ενός φαινομένου. [Το αντίστροφο όμως ισχύει διαρκώς βλ. ψυχιατρική, ιατρική, βιολογία].
Δεν μπορούμε να ‘αισθανθούμε’ την κβαντική μηχανική με τον ίδιο τρόπο που αισθανόμαστε τη νευτώνια για το λόγο που λες. Όμως το σύμπαν έχει προέλθει από το μικρόκοσμο επομένως πώς θα κατανοήσουμε σε βάθος το σύμπαν αν δεν ‘αισθανθούμε’ τι συμβαίνει σε κβαντικό επίπεδο; Και αυτό είναι νομίζω τόσο φιλοσοφικό θέμα όσο και επιστημονικό. Απλά η κυρίαρχη σχολή στην επιστήμη λέει ότι είναι αδύνατο να αισθανθούμε κάτι τέτοιο. Και όμως τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί θεωρίες διάσημων επιστημόνων όπως του Penrose και του Νανόπουλου που λένε ότι η συνείδηση συνδέεται με τα κβαντικά επίπεδα αλλιώς δεν μπορεί να εξηγηθεί η μεγάλη χωρητικότητα της μνήμης και πολλά άλλα. Είναι μια θεωρία μέσα σε άλλες πολύ σημαντική πια που άλλοι βέβαια τη δέχονται και άλλοι την αρνούνται. Αν ισχύει ότι η συνείδηση δε λειτουργεί με νευτώνιους νόμους θα είναι τεράστιας σημασίας συμπέρασμα. Εκεί μπαίνει και η ψυχολογία στην οποία υπάρχει η θεωρία ότι στα όνειρα ο χώρος και ο χρόνος δεν έχουν το νόημα που τους έχουμε δώσει κάτι που είναι και δικό μου βίωμα στα όνειρα. Είναι βέβαια μεγάλο το θέμα αν μιλάμε για ψευδαισθήσεις ή για κάτι περισσότερο πραγματικό στα όνειρα. Ίσως η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση.
Δεν είπα ότι η συνείδηση παράγει την ύλη. Αυτό είναι ο ιδεαλισμός. Θεωρώ όμως ότι στο μικρόκοσμο τα σωματίδια διαθέτουν κάποιου είδους ευφυίας. Πρωτοσυνείδησης. Είναι σαν να γνωρίζουν αν υπάρχουν π.χ. 2 οπές ανοιχτές ή μία, είναι πολύ πιθανό να αλληλεπιδρούν ακαριαία σε οποιαδήποτε απόσταση και αν βρίσκονται κλπ. Η πιο σημαντική θεωρία που τα υποστηρίζει αυτά είναι του David Βοhm. Το θέμα φυσικά είναι τεράστιο απλώς το αναφέρω και πιστεύω πως εξηγεί πολλά. Με μια έννοια τα πάντα μπορούμε να πούμε ότι είναι ύλη αλλά αν η ύλη σε βαθύτερα επίπεδα όπως στο μικρόκοσμο ή ακόμα και πέρα από αυτόν σε άλλες διαστάσεις που δε γνωρίζουμε έχει μια μορφή ευφυίας τότε δε μιλάμε για κλασσικό υλισμό. Νομίζω ότι υπάρχει περισσότερη δημιουργικότητα και ενότητα στη φύση από αυτό που θεωρεί ο κλασσικός υλισμός αλλά τώρα άνοιξα θέματα που χρειάζονται χρόνια συζήτησης.
Έχεις δίκιο σε αυτό που λες για την ενέργεια. Δε συμφωνώ με τις απλοϊκές ερμηνείες τύπου Χαρδαβέλα για την ενέργεια. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι η ενέργεια δεν είναι κάτι πιο εκλεπτυσμένο από την ύλη η οπόια είναι κάτι πιο συμπαγές. Γι’ αυτό το ανέφερα. Εξάλλου ένα ακόμα εκπληκτικό επιστημονικό συμπέρασμα είναι ότι το κενό έχει ενέργεια και μάλιστα τεράστια. Σε ένα κυβικό εκατοστό το κενό έχει ενέργεια όσο ολόκληρο το σύμπαν.
Καταλαβαίνω ότι το θέμα με την κοσμική συνείδηση, με την ενέργεια κλπ έχει γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από πολλούς σήμερα που καταφεύγουν σε εύκολες χοντροκομμένες ερμηνείες. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι θα πρέπει να απορρίπτεται σαν μεταφυσική ακόμα και η σοβαρή επιστημονική και φιλοσοφική προσπάθεια που βάζει τα παραπάνω στοιχεία που ανέφερα στην έρευνα και αυτό ειδικά επειδή ο κλασσικός υλισμός δείχνει να αντιμετωπίζει κάποια αξεπέραστα εμπόδια κατά τη γνώμη μου.
Και κάτι ακόμα συμπληρωματικά. Το θέμα είναι αν θεωρεί κανείς ότι έχει φτάσει σε αδιέξοδο μια θεωρία. Δεν μπορούμε να περιμένουμε για πάντα ένα συγκεκριμένο τρόπο σκέψης (π.χ. υλισμός) να εξηγήσει τα πάντα τη στιγμή που προσπαθώντας να εξηγήσει κάποια επίπεδα τα οποία παλιότερα δεν τον απασχολούσαν φτάνει σε μεγάλα αδιέξοδα. Αλλιώς μπαίνει έντονα το στοιχείο της πίστης. Δηλ. αν ο Νεύτωνας περίμενε ποτέ ότι θα μπουν οι πιθανότητες στην ερμηνεία του κόσμου, ότι ο χώρος και ο χρόνος θα έπαυαν να υπάρχουν σε πολύ μικρές αποστάσεις, ότι τα σωματίδια αλληλεπιδρούν ακαριαία σε οποιαδήποτε απόσταση και αν βρίσκονται, ότι ο παρατηρητής επηρεάζει το αποτέλεσμα, ότι το κύμα γίνεται σωματίδια κλπ δεν ξέρω αν θα είχε πάρει αυτό το δρόμο. Εξάλλου ακόμα και ο Νεύτωνας ήταν αλχημιστής (ειδικά στα τελευταία 20 χρόνια της ζωής του) και Θεολόγος. Βέβαια ευτυχώς που πήρε αυτό το δρόμο και προσέφερε πολλά στην ερμηνεία του κόσμου αλλά μήπως έφτασε η στιγμή να αλλάξουμε πια τον τρόπο που σκεφτόμαστε βλέποντας αυτή την εξέλιξη του υλισμού που είναι πολύ μακριά από αυτό που θα περίμενε κανείς στην αρχή;
Ήδη ο Αϊνστάιν είχε υποψιαστεί ότι κάτι δεν πάει καλά με αυτόν τον τρόπο σκέψης από τη στιγμή που μπήκε ο παρατηρητής και οι πιθανότητες στη μέση. Η φυσική του μικρόκοσμου που είπες βρίσκεται σε άνθηση όσο αφορά βασικά εύρεση νέων σωματιδίων και σε εφαρμογές αλλά όχι όσο αφορά το να μας δώσει μια άλλη κοσμοθεωρία όπως έκανε ο Νεύτωνας παλιότερα και ο Αινστάιν. Υπάρχουν βέβαια και επιστήμονες σαν αυτούς που σου είπα που μελετώντας τη φυσική του μικροκόσμου προσπαθούν να δημιουργήσουν μια νέα κοσμοθεώρηση.
Ωραίες οι θεωρίες, ομολογουμένως, και η ομφαλοσκόπηση είναι εξαιρετικά διασκεδαστική, αλλά κάποια στιγμή όλα αυτά πρέπει να προσγειωθούμε, Thomas. Το δικό σου παράπονο πιο είναι; Ότι οι επιστήμονες δεν ασχολούνται με αυτές τις κβαντο-δυϊστικές θεωρίες; Γίνε επιστήμονας τότε ή πείσε έναν επιστήμονα να τις ψάξει.
Η επιστημονική πρόοδος βασίζεται α) στο νόμο της προσφοράς και της ζήτησης, β) στην προσωπική φαντασία του κάθε επιστήμονα και γ)στον πεπερασμένο αριθμό των επιστημόνων και της ζωής τους. Κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να ασχοληθεί με κάτι που επί της αρχής δε φαίνεται να υπάρχει λόγος να δουλέψει. Ούτε να αναλώσει τη ζωή για κάτι το οποίο θεωρεί ανάξιο. Γκρίνιες του τύπου «οι επιστήμονες είναι κολλημένοι και δογματικοί και δεν ερευνούν το τάδε» είναι μυξοκολιάσματα, κατ’εμέ. Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα. Τα πανεπιστήμια στην Ελλάδα τζάμπα είναι.
Αντίθετα η δική μου θλιβερή παρατήρηση είναι πως συνήθως τέτοιες συζητήσεις/παράπονα έχουν σα στόχο να δημιουργήσουν σύγχυση, ώστε να δημιουργηθούν χαραμάδες και να διεισδύσουν οι υποθέσεις αυτές παρακάμπτοντας τον ορθό λόγο του ακροατή. Το ότι μία ανακάλυψη ανοίγει μια νέα τρύπα άγνοιας, αυτό δεν εξουσιοδοτεί κανέναν να περάσει ολόκληρο κάρο με τις αγαπημένες του υποθέσεις από μέσα. Είναι αντιθέτως φυσιολογικό. Η τελευταία απάντηση δημιουργεί την επόμενη ερώτηση, όπως όταν ήμασταν παιδιά και ρωτάγαμε διαρκώς «γιατί». Το πρόβλημα είναι όταν έχεις έτοιμη την απάντηση, προτού καν ακούσεις την καινοφανή ερώτηση.
Εvan T αν κατάλαβες ότι αυτά που λέω είναι γκρίνια και παράπονα προς τους επιστήμονες μάλλον δεν κατάλαβες τίποτα απ΄ όσα είπα. Τι λογική είναι αυτή η κριτική σε κάτι να θεωρείται γκρίνια και να λες να γίνω επιστήμονας αλλιώς να μη μιλάω; Είναι σαν να μου λες ότι δεν μπορούμε να λέμε τίποτα για την Εκκλησία γιατί μπορούμε να γίνουμε παπάδες…
Λες: ‘Το ότι μία ανακάλυψη ανοίγει μια νέα τρύπα άγνοιας, αυτό δεν εξουσιοδοτεί κανέναν να περάσει ολόκληρο κάρο με τις αγαπημένες του υποθέσεις από μέσα.’
Αυτό το ‘κάρο υποθέσεις’ που λες έχει γίνει εδώ και δεκαετίες από πολύ μεγάλους επιστήμονες και πολλά από αυτά βασίζονται σε πειράματα. Επίσης πού είδες ότι έχω έτοιμες απαντήσεις; Γενικότερα το σχόλιο σου διακρίνεται από φανατισμό και εμπάθεια οπότε δεν έχω να συζητήσω τίποτα άλλο μαζί σου. Όχι γιατί θίχτηκα με το ύφους σου, αλλά γιατί είναι φανερό ότι δεν πρόκειται να κάνουμε σοβαρό διάλογο. Μόνο ένα τελευταίο σχόλιο. Αυτό που λες ότι αυτά που λέω είναι διασκεδαστικά και καλό είναι να προσγειωθούμε τα λέγανε οι παπάδες στο Μεσαίωνα για τους επιστήμονες όταν οι τελευταίοι έλεγαν ότι η γη γυρίζει γύρω από τον ήλιο κλπ. Απλώς τους το έλεγαν λίγο πιο απότομα… Η ουσία όμως δεν αλλάζει.
Έχεις δίκιο Thomas. Ήμουν αρνητικός εναντίον σου και σου ζητώ συγγνώμη. Έχω συνηθίσει να τσιτώνω όταν βλέπω να αναμιγνύονται η συνείδηση με την κβαντομηχανική (γράφω παρακάτω το γιατί) δύο τομείς στους οποίους η ανθρώπινη γνώση είναι ελλιπέστατη, και -αν ερμηνεύω σωστά- το όλο πατιρντί είναι για να αφεθεί μια νατουραλιστική διέξοδος για τη διατήρηση της ανθρώπινης συνείδησης (ως νέα εκδοχή της ψυχής). Πάντως για να μη με φάει τ’άδικο, η τελευταία παράγραφος δεν απευθυνόταν σε σένα, αλλά ήταν γενικά ορμώμενη από την όλη συζήτησή σου με τον Astron.
Τι λογική είναι αυτή η κριτική σε κάτι να θεωρείται γκρίνια και να λες να γίνω επιστήμονας αλλιώς να μη μιλάω; Είναι σαν να μου λες ότι δεν μπορούμε να λέμε τίποτα για την Εκκλησία γιατί μπορούμε να γίνουμε παπάδες
Κατ’αρχάς η αναλογία είναι λανθασμένη, διότι η Εκκλησία αποτελείται από παπάδες και απλό λαό, ενώ η επιστημονική κοινότητα αποκλειστικά από επιστήμονες.
Δεν εννοούσα όμως ότι δε δικαιούσαι να μιλάς (προφανώς και έχεις το δικαίωμα) αλλά, για να γίνω σαφέστερος, το να τα λέμε μεταξύ μας όντας και οι δύο εκτός του χορού είναι παντελώς ανούσιο. Και άντε πες πως με έπεισες κι εμένα και τον Astron ότι όλα σου τα προγραφόμενα είναι σωστά. Εγώ δεν είμαι επιστήμονας του εν λόγω πεδίου. Οπότε ούτε το ότι με έπεισες σημαίνει ότι τα προγραφόμενά σου είναι σωστά, ούτε πρόκειται να αλλάξει η βασική μεθοδολογία της επιστήμης, εκτός κι αν υποστηρίζεις την αλλαγή επιστημονικής κοσμοθεωρίας λόγω κρίσιμης κοινωνικής μάζας, το οποίο και φυσικά είναι εξίσου λανθασμένο (η μεθοδολογία στην επιστήμη δεν επιλέγεται με ψηφοφορία).
Είμαι γενικώς αντίθετος στο να συζητούν άσχετοι (του εαυτού μου συμπεριελαμβανομένου) για φαινόμενα στα όρια της ανθρώπινης κατανόησης, όταν ειδικοί επιστήμονες και δεν μπορούν να το κάνουν καλά. Είναι η σύγχρονη αμπελοφιλοσοφία, αλλά με επιστημονικοφανές ένδυμα (το οποίο την καθιστά διπλά άσκοπη από την κλασσική αμπελοφιλοσοφία και πολύ πιο επικίνδυνη γιατί είναι πολύ πιο εύκολο να γίνει πιστευτή -με την ίδια λογική που τις οδοντόπαστες στην τηλεόραση τις διαφημίζουν ηθοποιοί με ποδιά επιστήμονα). Θα μου πεις, κάποια από αυτά τα λένε επιστήμονες και μάλιστα σημαίνοντες. Αδιάφορο. Σημασία έχει τι μπορούν να αποδείξουν, όχι τι λένε. Το ότι είναι επιστήμονες δεν τους κάνει ούτε αλάνθαστους (προφανώς) ούτε ανεπηρέαστους από τις λογικές πλάνες που μας κατατρέχουν όλους.
Μπορούμε να συζητάμε επί μήνες για τη σχέση συνείδησης, ενέργειας και κβαντομηχανικής και το αποτέλεσμα θα είναι το ίδιο: ΜΗΔΕΝ (εφόσον είμαστε όλοι άσχετοι, πάντα). Μιλάω εκ πείρας ως άσχημα καμένος από το «ντοκυμαντέρ» (τρομάρα του) «What the ^$&^! do we know» (και η όλη συζήτηση σου με τον Astron έφερε όλη την άσχημη εκείνη εμπειρία στο μυαλό).
τα λέγανε οι παπάδες στο Μεσαίωνα για τους επιστήμονες
Ναι, και τελικά νικήσανε οι επιστήμονες επειδή είχανε τις αποδείξεις, αλλά μόνο όταν σταμάτησαν να τους σκοτώνουν. Η συμβατική γνώση στο Μεσαίωνα βασιζόταν εν μέρει σε απλές αποδείξεις (δε βλέπω τη γη να είναι καμπύλη), αλλά κατά κόρον στην πίστη ότι η Βίβλος δε γράφει τίποτα λάθος. Και εκεί όντως είχαμε μια αλλαγή μεθοδολογίας. Η πίστη και η αριστοτελική θεώρηση ότι τα πάντα μπορούν να εξεταστούν με τη λογική και χωρίς πείραμα κατέρρευσε σε όλα τα μέτωπα, αλλά επειδή ήταν πλέον πασιφανές ότι δε δούλευε (και δε σε καθαρίζανε άμα το έλεγες).
Για να αντικαταστήσουμε την τρέχουσα επιστημονική μέθοδο με κάτι νέο, θα χρειαστεί κάτι παρόμοιο (αν όχι τόσο επαναστατικό) και μέχρι τώρα αυτό το «κάτι» δεν υπάρχει. Και αν υπάρξει, θα πρέπει να παράγει αποτελέσματα και να είναι πιο αποτελεσματική από την τρέχουσα στην ερμηνεία του κόσμου (ασχέτως τι υποστηρίζουν με τις υποθέσεις τους -για διάκριση από τη θεωρία- ο Νανόπουλος, ο Αϊνστάιν, ο David Bohm ή ο Πάπας της Ρώμης).
Eντάξει Evan T. Σε ευχαριστώ για την απάντηση.
Όπως είχα πει παραπάνω και στον Astron καταλαβαίνω ότι υπάρχει υπερβολή και υπεραπλουστεύσεις γύρω από αυτά τα ζητήματα της σχέσης της ύλης με τη συνείδηση, την κβαντική φυσική κλπ από πολλούς που επιθυμούν να γίνουν κάτι σαν πνευματικοί ηγέτες δημιουργώντας μια νέα θρησκεία και αρκετός κόσμος τους πιστεύει τυφλά γιατί το χει ανάγκη. Έχεις κάποιο δίκιο. Παρόλα αυτά ακόμα και μέσα στην υπερβολή θα δεις στοιχεία αλήθειας. Και το θέμα γίνεται σοβαρότερο όταν διαβάζει για παράδειγμα κανείς τον Bohm, ή τον Penrose ή αν θες και τον Carl Jung που είναι πολύ προσεκτικοί σε αυτά που λένε, δε θέλουν να εντυπωσιάσουν και είναι καταξιωμένοι επιστήμονες και σε άλλα πεδία. Δεν ξεπήδησαν από το πουθενά για να ασχοληθούν μόνο με τα θέματα αυτά.
Η τρέχουσα κυρίαρχη επιστημονική μεθόδος δηλ. αυτή του κλασσικού υλισμού αμφισβητείται από μειοψηφικά επιστημονικά ρεύματα. Μπορεί να μην είναι το ίδιο με τη σύγκρουση Εκκλησίας και Επιστήμης στο Μεσαίωνα αλλά δεν παύει να είναι μια σημαντική διαμάχη εντός τις επιστήμης στην οποία τα μειοψηφικά ρεύματα αντιμετωπίζονται με προκατάληψη. Σίγουρα χρειάζονται αποδείξεις όπως λες για να αλλάξει μια μέθοδος. Αυτή τη στιγμή μπορούμε να πούμε ότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι κάτι βαθύτερο συμβαίνει όσο αφορά τη συνείδηση. Ότι δεν είναι απλώς το αποτέλεσμα χημικών διεργασιών στον εγκέφαλο. Επειδή το θέμα είναι όντως πολύ δύσκολο να εκφραστεί με μαθηματικούς τύπους είναι δύσκολο να υπάρχει κάποιου είδους απόδειξη που θα την αποδεχτούν όλοι. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι μέχρι να γίνει αυτό (αν γίνει) είναι απαραίτητο να μένουμε προσκολλημένοι στην παλιά μέθοδο και να απορρίπτουμε όλα τα άλλα σαν μεταφυσική. Με λίγα λόγια αν δε γίνουν κάποιες υποθέσεις και αν δεν κινηθούμε και λίγο στα τυφλά στην αρχή (από τη στιγμή βέβαια που έχουμε σοβαρές ενδείξεις) πώς θα γίνει μια νέα πολύ σημαντική ανακάλυψη; Η επιστήμη χρειάζεται και φαντασία και τόλμη. Ο Αϊνστάιν δεν κάθισε κάτω απλά με πειράματα, μαθηματικούς τύπους και συνεπαγωγές για να καταλήξει στη θεωρία του. Το πιο σημαντικό είναι ότι όταν έπρεπε έκανε τεράστια βήματα στα τυφλά, βασισμένος σε ενδείξεις και μετά δικαιώθηκε. Φαντάστηκε δηλ. ότι ο χρόνος και ο χώρος μπορεί να μην είναι απόλυτοι. Ακούγεται μεταφυσικό και αυτό. Αλλά μετά αποδείχθηκε. Δεν του βγήκε αυτό απλώς μέσα από τα μαθηματικά. Οι περισσότεροι σύγχρονοι επιστήμονες νομίζω είναι κυνικοί και αυτό αποκαλείται ορθός λόγος και σοβαρή επιστημονική σκέψη. Στην πραγματικότητα οι περισσότεροι ενδιαφέρονται για εφαρμογές που βασίζονται σε ήδη καθιερωμένες επιστημονικές θεωρίες. Δηλ. εκ του ασφαλούς και για οικονομικό όφελος. Κατανοητό και δικαιολογημένο και ως ένα σημείο, αλλά αν η επιστήμη απομακρυνθεί τόσο από τη φιλοσοφία και γίνει απλώς εφαρμοσμένη επιστήμη (και αυτή φαίνεται να είναι η τάση) τότε θα χάσει κατά τη γνώμη μου την ομορφιά της και τη δυνατότητα να αλλάζει σε βάθος τον κόσμο. Θα παραμείνει βέβαια χρήσιμη όσο αφορά κάποιες εφαρμογές που θα βελτιώνουν τη ζωή μας ενώ άλλες θα την καταστρέφουν.
Γενικότερα δεν είναι νομίζω σωστό να θεοποιούμε την επιστήμη. Υπάρχουν πολλοί επιστήμονες που λένε ότι η επιστήμη θα τα εξηγήσει όλα πια και δε χρειάζεται η φιλοσοφία. Αυτό κατά τη γνώμη είναι λάθος. Το θέμα της σχέσης ύλης-συνείδησης είναι τεράστιο φιλοσοφικό ερώτημα και απ’ όσο γνωρίζω ο κλασσικός υλισμός δεν έχει κάνει ούτε ένα βήμα για να εξηγήσει πώς η συνείδηση παράγεται από την ύλη. Επομένως το ερώτημα παραμένει εξίσου σημαντικό και αναπάντητο όσο ήταν πάντοτε και μπορεί να είναι αντικείμενο και φιλοσοφικής ανάλυσης.
Και κάτι τελευταίο. Αυτό που λες ότι είμαστε άσχετοι οπότε δε βγάζει πουθενά να μιλάμε για αυτά νομίζω αναπαράγει την κυραρχία του ειδικού που γίνεται κάτι σαν ιερέας. Εν μέρει ισχύει αυτό που λες αλλά από την άλλη έχει δημιουργηθεί μια υπερβολικά πολύπλοκη γνώση και δεν είναι απαραίτητο κάποιος να εντρυφήσει σε αυτή πλήρως προκειμένου να έχει άποψη. Μπορεί να προσπεράσει πολλά από αυτά αν κινηθεί προς διαφορετική κατεύθυνση. Και τελικά όταν αποκαλυφθεί μια αλήθεια, αυτή είναι απλή και αυτή είναι και η ομορφιά της.
Στην προτελευταία παράγραφο εννοούσα ότι ο κλασσικός υλισμός ενώ έχει συσχετίσει συνειδησιακές καταστάσεις και συναισθήματα με υλικές διεργασίες δεν έχει εξηγήσει καθόλου το βασικό που υποστηρίζει δηλ. το πως το ίδιο φαινόμενο της συνείδησης παράγεται από υλικές διεργασίες. Ποια είναι η φύση δηλ. της συνείδησης. Τι σημαίνει η αίσθηση μιας μυρωδιάς ή ενός χρώματος και όχι μόνο σε ποιες συχνότητες και σε ποιες χημικές αντιδράσεις στον εγκέφαλο αντιστοιχούν. Επομένως και ο υλισμός στο θέμα της συνείδησης βασίζεται σε μια υπόθεση που δεν έχει αποδειχθεί. Κατά συνέπεια δεν υπερτερεί σε κάτι σχετικά με άλλες σοβαρές θεωρίες και φιλοσοφικά ρεύματα σχετικά με τη σχέση ύλης-συνείδησης. Ακόμα και σε σχέση με το βουδισμό δε νομίζω ότι υπερτερεί σε αυτό το θέμα. Ίσως και να υστερεί.
Μα η συνείδηση είναι η κορυφή, είναι το άθροισμα ενός μεγάλου αριθμού εγκεφαλικών λειτουργιών. Πώς θα ήταν δυνατόν να επιχειρήσει η επιστήμη να εξηγήσει πρώτα το πολύπλοκο και μετά το απλό;
Αυτό το κάνει η θρησκεία: ξεκινά θεωρώντας την ύπαρξη μιας άπειρης πολυπλοκότητας (Θεός) που δημιουργεί άλλα απλούστερα πράγματα (κόσμος, γαλαξίες, ζωή). Έτσι είναι «εύκολη» η εξήγηση των πάντων, αλλά φυσικά είναι πλαστή και στην πραγματικότητα δεν εξηγεί τίποτα.
Στην επιστήμη όμως πάντα η γνώση χτίζεται από κάτω προς τα πάνω. Η μελέτη της λειτουργίας του εγκεφάλου είναι ένα πάρα πολύ δύσκολο πεδίο. Μόνο όταν κατανοήσουμε 100% την λειτουργία του συγκεκριμένου οργάνου -κι έχουμε ακόμα κενά- θα έχει νόημα να μελετήσουμε ή να επικαλεστούμε οποιαδήποτε άλλα φαινόμενα. Μέχρι τότε πρέπει να πάμε βήμα-βήμα για να αποφύγουμε λάθη.
Είναι πολύ εύστοχο αυτό που έγραψε ο EvanT, ότι οι επιστήμονες συνήθως ασχολούνται με αυτό το οποίο πιστεύουν ότι θα οδηγήσει κάπου. Εάν κάτι είναι απλά μία εικασία χωρίς αρκετά στοιχεία ή ενδείξεις, λίγοι άνθρωποι θα αφιερώσουν τη ζωή τους σε αυτό. Τα πράγματα στην επιστήμη είναι εντελώς αξιοκρατικά: πρέπει να παράγεις έργο. Εάν δεν παράγεις έρευνα και δεν κάνεις συχνές δημοσιεύσεις τότε θα βρεθείς απολογούμενος απέναντι στην ακαδημαϊκή κοινότητα κι ενδεχομένως το πανεπιστήμιο να σου κόψει τη χρηματοδότηση. Αυτό δεν έχει να κάνει ούτε με κυνισμό ούτε με οικονομικά συμφέροντα κι εταιρείες. Η περηφάνια ενός πανεπιστημίου είναι να παράγει έρευνα. Είτε αυτή αφορά κάτι πρακτικό είτε κάτι θεωρητικό. Στο λέω αυτό επειδή το έζησα από κοντά σπουδάζοντας αστροφυσική: τα περισσότερα projects δεν έχουν «πρακτική αξία» ούτε οικονομικό όφελος, όμως επιχειρούν να εξηγήσουν το «τί υπάρχει εκεί έξω» και το πως λειτουργεί ο κόσμος μας.
Τέλος, να ‘σαι σιγουρος ότι εάν ένας επιστήμονας ανακάλυπτε κάτι «διαφορετικό» σε σχέση με τη συνείδηση, το λιγότερο που θα έπαιρνε θα ήταν βραβείο νόμπελ. Το ότι είναι μειοψηφία λοιπόν αυτοί που ασχολούνται με τέτοια θέματα σημαίνει απλά και μόνο ότι οι περισσότεροι επιστήμονες δεν τα θεωρούν καθόλου βάσιμα. Φυσικά αυτό δεν εμποδίζει κανένα να φιλοσοφεί και να εικάζει, ούτε να έχει τις όποιες υπερφυσικές δοξασίες. Η προσωπική μου άποψη που εξέφρασα και με το post είναι ότι όλα αυτά πηγάζουν από τον φόβο του θανάτου.
Astron το ότι η συνείδηση είναι ένα άθροισμα μεγάλου αριθμού εγκεφαλικών λειτουργιών είναι μια αναπόδεικτη υπόθεση και βασίζεται απλώς στην πίστη ότι κάποτε η επιστήμη με τον τρόπο που λες θα το αποδείξει αυτό. Κανένα βήμα δεν έχει προς την κατεύθυνση αυτή όπως είπα και στα προηγούμενα μηνύματα μου. Τουλάχιστον αυτή είναι η εικόνα που έχω εγώ. Το ότι η κυρίαρχη τάση στην επιστήμη αντιμετωπίζει το θέμα της συνείδησης με τη λογική ότι πρόκειται για πολύ ανεπτυγμένη τεχνητή νοημοσύνη είναι κατά τη γνώμη μου απλώς μια υπόθεση και κατά τη γνώμη μου προκατάληψη και θα λεγα αρκετά trendy στην προηγμένη τεχνολογικά κοινωνία μας που μας δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι ακόμα και η φύση και η ζωή λειτουργούν σαν μηχανές (επικίνδυνη άποψη κατά τη γνώμη μου εκτός από πιθανότατα λανθασμένη).
Να σαι σίγουρος ότι η έρευνα του εγκεφάλου έχει προχωρήσει πολύ και ότι ήδη έχουν εμφανιστεί πολλά παράδοξα. Δεν τελειώνει η έρευνα του εγκεφάλου. Δε θα υπάρξει 100% κατανόηση, είναι υποκειμενικό πότε τελειώνει μια έρευνα και πότε όχι, και αν κάποιος θέλει θα λέει πάντοτε ότι δεν έχει ολοκληρωθεί η έρευνα και ότι θα υπάρχει πάντα το περιθώριο να επιβεβαιωθεί η κλασσική υλιστική άποψη και όλα τα άλλα θα ναι για πάντα μεταφυσική γι’ αυτόν.
Όπως είπα δεν μπορούμε να μιλάμε για ανακαλύψεις ώστε κάποιος να πάρει νόμπελ τώρα όπως λες αλλά για για σοβαρές ενδείξεις που ανοίγουν νέους δρόμους. Εξάλλου είναι φανερό ότι μιλάμε για νέες τάσεις που σιγά σιγά κερδίζουν την προσοχή της επιστημονικής κοινότητας. Χρειάζεται χρόνος για να φανεί αν είναι σωστές ή όχι. Η κυρίαρχη τάση αυτή τη στιγμή έχει το πλεονέκτημα ότι υπάρχει αιώνες.
Θεωρείς ότι πηγάζουν από το φόβο του θανάτου αυτές οι απόψεις. Θα συμφωνήσω ότι οι χοντροκομμένες απόψεις σχετικά με το θέμα πηγάζουν από κει, δε νομίζω όμως ότι το ίδιο συμβαίνει με τις προσεκτικές και εκλεπτυσμένες. Θα μπορούσα να αντιτείνω στο επιχείρημα που λες ότι οι υλιστικές ερμηνείες για τα βαθύτερα επίπεδα της ζωής και της συνείδησης μπορεί να μη δείχνουν φόβο του θανάτου αλλά δείχνουν υποτίμηση της ζωής και του απίστευτου πλούτου και διαθέτει που ίσως είναι κάτι πολύ διαφορετικό από μια μηχανή.
Επίσης δε χρειάζεται κάποιος να υιοθετήσει το Θεό και το ευφυές σχέδιο αν διαφωνεί με τον υλισμό στα επίπεδα που συζητάμε. Είναι πολύ χοντροκομμένη και ανορθολογική αυτή η άποψη για Θεό και σχέδιο . Υπάρχουν πολύ πιο εκλεπτυσμένες αναλύσεις και συνθέσεις διαφόρων ρευμάτων.
Τέλος δεν μπορώ να καταλάβω από που προκύπτει η άποψη ότι στην επιστήμη δεν μπορεί να εισχωρήσει η προκατάληψη και η συντήρηση. Οι επιστήμονες είναι ανθρώπινα όντα και η ψυχοσύνθεση τους παίζει μεγάλο ρόλο σχετικά με το τι αποδέχονται και τι όχι. Μόνο όταν κάτι αποδειχθεί με αδιάσειστα στοιχεία θα τους αναγκάσει όλους να ασχοληθούν σοβαρά με αυτό και στη συνέχεια αναγκαστικά να το αποδεχθούν όπως έγινε με τη θεωρία της σχετικότητας. Αλλά μέχρι να φτάσουμε εκεί πολλοί επιστήμονες θα περιφρονήσουν, θα περιθωριοποιήσουν ή και θα χλευάσουν προσπάθειες σαν αυτές που λέω βάζοντας έτσι πολύ σημαντικά εμπόδια στην γρηγορότερη και αποτελεσματικότερη ανάπτυξη τέτοιων θεωριών σε σημείο αν κάποιος δεν είναι δυνατός να τα παρατήσει…Και ειδικά επειδή μιλάμε για τη συνείδηση θέλει πολύ χρόνο και είναι πολύ πιο δύσκολο να αποδειχθούν όλα αυτά αν ισχύουν σε σχέση ακόμα και με τη θεωρία της σχετικότητας .
Απόσπασμα από Richard Dawkins στην ομιλία του «Γύρω από το χρόνο» στην Οξφόρδη.
«Εάν ήμουν φυσικός ή κοσμολόγος, η εισαγωγή μου στο Χρόνο θα ήταν ίσως η πιο αξιοσημείωτη. Θα προσπαθούσα –και πιθανώς θα αποτύγχανα- να εξηγήσω ότι το Big Bang δεν ήταν μόνο η αρχή του σύμπαντος, αλλά και η αρχή του ίδιου του χρόνου. Στην εύλογη ερώτηση, τι γινόταν πριν από το Big Bang, η απάντηση- ή τουλάχιστον αυτή με την οποία οι φυσικοί προσπαθούν μάταια να μας πείσουν- είναι πως πρόκειται απλώς για μια παράλογη ερώτηση. Η λέξη ‘πριν’ σε σχέση με το Big Bang είναι σαν να μπορείς να πας πιο Βόρεια από το Βόρειο Πόλο.»
Ε λοιπόν αυτό προσπαθούν να ερμηνεύσουν κάποιοι άλλοι επιστήμονες. Έχει δίκιο ότι ο Dawkins ότι η λέξη ‘πριν’ τον bing bang δεν έχει νόημα γιατί εκεί ο χρόνος παύει να υπάρχει και το ‘πριν’ υπονοεί χρόνο. Μπορεί όμως να φανταστεί κανείς αυτό το άχρονο; Αυτό για το οποίο μίλησαν φιλοσοφικές σχολές στην αρχαία Ελλάδα και πολλοί άλλοι αρχαίοι πολιτισμοί, ο βουδισμός κλπ; Αυτό που ίσως εμφανίζεται στον παραλογισμό του υποσυνείδητου ή σε ένα έργο τέχνης ή σε κάποιες περίεργες συμπτώσεις στη ζωή μας στις οποίες φαίνεται ότι ο χρόνος δεν παίζει το ρόλο που νομίζουμε; Είναι εύκολο να πει κάποιος ότι αυτό το άχρονο είναι ψευδαίσθηση που προκύπτει από την ανεπάρκεια του επιστημονικού μοντέλου όπως και να πει ότι αυτό το άχρονο είναι ο Θεός. Το δύσκολο και συναρπαστικό είναι να το κατανοήσει.
To Big Bang ήθελα να γράψω. Όχι τον Bing Bang. Αν είναι δυνατόν. Τρομερός τύπος ο Bing Bang…
Μόλις βρήκα το blog σου και, έστω και με καθυστέρηση, σχολιάζω.
Το δίλημα που θέτεις είναι εσφαλμένο. Το «Αλήθεια ή Ευτυχία» είναι λάθος διότι κάνεις την υπόθεση πως η θρησκεία προσφέρει ευτυχία. Δεν ξέρω πως προκύπτει αυτή η υπόθεση αλλά μπορώ να σου δώσω παραδείγματα όπου μόνο ευτυχία δεν προσφέρει η θρησκεία.
1. Η ατελείωτη προσπάθεια των πιστών να μην πάνε στη κόλαση αλλά στον παράδεισο και το άγχος που προκαλεί αυτή η προσπάθεια.
2. Η καταπίεση της θρησκείας μέσα από τελετουργίες και παραδόσεις ξεπερασμένες.
Θα μπορούσα να σου δώσω και άλλα, αλλά δεν έχω χρόνο. Αν λοιπόν ξεκινάς τη σκέψη σου με λάθος είναι λογικό να συνεχίζεις με λάθος.
Το ερώτημα δεν είναι «Αλήθεια ή Ευτυχία», αλλά «Αλήθεια ή Ψέματα».
Κλείνοντας, να πω πως το επιχείρημα «Μα, η θρησκεία δίνει ικανοποίηση, παρηγοριά και ευτυχία σε κάποιους ανθρώπους», εκτός από αστείο γιατί τα παραπάνω στα δίνει και η κοκαϊνη, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως η πίστη εξισώνεται με την ευτυχία.
Πάντως, χαίρομαι για τη προσπάθειά σου μέσα από αυτό το blog και μακάρι να συνεχίσεις δυνατά. Οι Έλληνες είμαιστε δέσμιοι της θρησκείας μας. Όσες περισσότερες φωνές ακούγονται, τόσο το καλύτερο.
Αγαπητέ φίλε, το δίλημμα είναι σωστό γιατί είναι γενικό και δεν αναφέρεται στη θρησκεία. Το «Αλήθεια ή Ευτυχία» αφορά οποιαδήποτε επιλογή κάνουμε στη ζωή μας. Επιλέγω να χρησιμοποιήσω τη θρησκεία ως παράδειγμα γιατί είναι τέτοια η θεματολογία του blog. Αλλά θα μπορούσα ανάλογα να αναφερθώ σε οποιαδήποτε μεταφυσική ελπίδα όπως οι ψυχές, οι αύρες, η αστρολογία κλπ που μας δίνουν μια ψευδαίσθηση αθανασίας ή κάποια άλλη ελπίδα.
Όπως θα δεις στην τελευταία παράγραφό μου στο κείμενο, αναφέρω ότι πράγματι πολλά σημερινά θρησκευτικά δόγματα με την καταπίεσή τους κάθε άλλο παρά ευτυχία φέρνουν. Αλλά πρόσεξε, ακόμα και στον χριστιανισμό, το τελικό αποτέλεσμα, που είναι η «αιώνια ζωή» υποτίθεται ότι αξίζει όλες αυτές τις θυσίες. Η θρησκεία σου υπόσχεται ότι εάν τα κάνεις όλα όπως στα ζητά -όσο άσχημα κι αν είναι- τότε θα ζήσεις 1. για πάντα 2. ευτυχισμένος. Εκεί μπαίνει το «ευτυχία» του «αλήθεια ή ευτυχία». Γιατί τί σημασία έχουν 60-70 χρόνια άσχημης ζωής αν είναι να κερδίζεις εκατομμύρια χρόνια ευτυχίας; Από εκεί και πέρα για να τονίσει αυτή την υπόσχεσή της και να σε αναγκάσει να συμμορφωθείς βάζει και την τρομερή ιδέα της κόλασης μέσα.
Όμως εάν συζητήσεις με συνανθρώπους μας θα δεις ότι οι πιο πολλοί άνθρωποι κρατούν μόνο τα θετικά στοιχεία του δόγματος. Απορρίπτουν για παράδειγμα την απαγόρευση των προγαμιαίων σχέσεων, ή τους σκληρούς κανόνες του δόγματος αλλά κρατούν ό,τι έχει να κάνει με παράδεισο, ψυχή, αιώνια ζωή, αντάμωση με νεκρούς κλπ Δηλαδή ακόμα και μες την «αλήθεια» της θρησκείας πάλι επιλέγουν την «ευτυχισμένη» πλευρά της μόνο δηλαδή αυτή που τους παρηγορεί.
Γι’ αυτό και η αντίδρασή τους είναι πολύ αρνητική αν πας να τους διαλύσεις το παραμύθι. Εάν λειτουργούσαν μόνο από το φόβο όπως λες τότε με μεγάλη χαρά θα περνούσαν στην αθεΐα. Στην πραγματικότητα όμως είναι γατζωμένοι από την ελπίδα της μεταθανάτιας ζωής.
Θα συμφωνήσω σε αυτό που είπες για την κοκαΐνη. Η «ευτυχία» που σου προσφέρει η θρησκεία είναι ανάλογη των ναρκωτικών και των παραισθήσεων, ή μιας καλής δόσης αλκοόλ.
Δες επίσης εδώ, τα ‘χει γράψει ο Καζαντζάκης πολύ καλύτερα: https://spithes.wordpress.com/2009/03/14/%ce%bd%ce%af%cf%84%cf%83%ce%b5-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%ba%ce%b1%ce%b6%ce%b1%ce%bd%cf%84%ce%b6%ce%ac%ce%ba%ce%b7%cf%82/