Ο «αληθής λόγος» του Κέλσου – μέρος α’

Όπως είναι γνωστό, οι περισσότερες κριτικές κατά του χριστιανισμού που γράφτηκαν τους πρώτους μετά Χριστόν αιώνες καταστράφηκαν απ’ τους χριστιανούς μετά την επικράτηση της θρησκείας τους. Ωστόσο ο «Αληθής Λόγος» του Κέλσου σώθηκε σχεδόν αυτούσιος επειδή ο χριστιανός Ωριγένης για να απαντήσει σε αυτόν με το έργο του «Κατά Κέλσου» παρέθεσε ένα τεράστιο μέρος του πρωτότυπου έργου. Έτσι, άθελά του ο Ωριγένης έσωσε μία απ’ τις πιο άρτιες πολεμικές που έχουν γραφτεί ποτέ κατά του χριστιανισμού. Οι μελετητές θεωρούν ότι βασισμένοι στο σύγγραμμα του χριστιανού κατηχητή έχουν διασώσει πάνω απ’ το 80% του πρωτότυπου συγγράματος του Κέλσου.

Η αξία του έργου αυτού είναι ανεκτίμητη γιατί τοποθετείται στο 178 μ.Χ. δηλαδή πάνω στην ταραγμένη περίοδο σύγκρουσης ελληνισμού-χριστιανισμού.
Ο Κέλσος αντιλαμβάνεται πια ότι η παράλογη ξενόφερτη θρησκεία έχει αρχίσει να αποκτά πολλούς οπαδούς και πρέπει να αντιμετωπιστεί με λογικά επιχειρήματα. Με όπλα του την ελληνική φιλοσοφία, επηρεασμένος απ’ τον Πλάτωνα αλλά και τον Επίκουρο, καταδεικνύει τα αδύναμα σημεία του χριστιανισμού ενώ μάς δίνει μία καλή εικόνα για τους χριστιανούς του 2ου αιώνα μ.Χ.

Θα παραθέσω ορισμένα σημαντικά αποσπάσματα απ’ τον Αληθή Λόγο κάποια απ’ τα οποία όπως θα δείτε θα μπορούσαν κάλλιστα να είχαν γραφτεί σήμερα. Με έντονα γράμματα παραθέτω τα λόγια του Κέλσου.

Όποιος πιστεύει χωρίς πρώτα να ελέγξει λογικά ένα δόγμα, είναι βέβαιο πως θα απατηθεί. Έχουμε πολλά σημερινά παραδείγματα άλογης πίστης: τους ζητιάνους ιερείς της Κυβέλης, τους μάγους που δίνουν προφητείες παρατηρώντας ουράνια φαινόμενα, τους λάτρεις του Μίθρα και του Σαβαδία κι όσους βλέπουν φαντάσματα της Εκάτης ή κάποιας άλλης θεότητας θηλυκής ή αρσενικής. Ακριβώς όπως οι τσαρλατάνοι αυτών των λατρειών εκμεταλλεύονται την αφέλεια των εύπιστων και τους τραβούν από τη μύτη, έτσι γίνεται και με τους Χριστιανούς δασκάλους. Κάποιοι από αυτούς δε θέλουν καν να διατυπώσουν ούτε να ακούσουν ένα επιχείρημα πάνω σ’ αυτά που πιστεύουν, προτιμώντας τα «πίστευε και μη ερεύνα» και «η πίστη σου θα σε σώσει» και «η σοφία αυτού του κόσμου είναι κακό πράγμα, ενώ το να ‘σαι απλοϊκός είναι καλό.»

Εδώ έχουμε αναφορά του δόγματος «πίστευε και μη ερεύνα» από συγγραφέα του 178 μ.Χ. που σημαίνει αφενός ότι οι χριστιανοί το πρέσβευαν ήδη από εκείνα τα χρόνια και αφετέρου ότι οι ωραιοποιήσεις «πίστευε και μη, (κόμμα) ερεύνα!» είναι πολύ μεταγενέστερες.

Σε άλλο μέρος του έργου του ο Κέλσος παρεμβάλλει ένα υποθετικό πρόσωπο, έναν Ιουδαίο ο οποίος θέτει κάποια ερωτήματα στον Ιησού:
«Όταν λουζόσουν στο ποτάμι πλάι στον Ιωάννη, φάνηκε, λες, ένα πουλί που πέταξε προς τα σένα από ψηλά. Ποιος αξιόπιστος μάρτυρας είδε αυτό το θαυμαστό γεγονός, ή ποιος άκουσε την φωνή εξ ουρανού που σε ονόμαζε υιό του θεού, πέρα από σένα κι ακόμη έναν απ’ αυτούς που τιμωρήθηκαν μαζί σου; Μα, θα μου πεις, το είπε ο προφήτης μου στα Ιεροσόλυμα, ότι θα έρθει στον κόσμο ο υιός του θεού, που θα κρίνει τους καλούς και θα τιμωρήσει τους αδίκους. Και ποιος μου λέει ότι εννοούσε εσένα και όχι τόσους και τόσους άλλους που έζησαν μετά την προφητεία; Δεν είσαι ο μόνος στον οποίο ταιριάζουν οι προφητείες που έχουν γίνει. (…) Άλλωστε υπάρχουν τόσοι και τόσοι που θα ισχυριστούν ότι οι προφητείες αναφέρονται σ’ αυτούς κι όχι στον Ιησού. Λες πως όταν γεννήθηκες, ήρθαν Χαλδαίοι να σε βρουν και να σε προσκυνήσουν, νήπιο ακόμα, ως θεό, και πως το είπαν στον Ηρώδη τον Τετράρχη και κείνος έστειλε ανθρώπους του να σκοτώσουν όσα βρέφη γεννήθηκαν την ίδια χρονιά νομίζοντας πως θα βγάλει και σένα από τη μέση, για να μη βασιλεύσεις σαν θα μεγαλώσεις. Αν είναι έτσι, πώς έγινε και τώρα που μεγάλωσες εσύ ο υιός του θεού όχι μόνο δεν βασιλεύεις αλλά και τριγυρνάς πέρα δώθε σκυφτός από φόβο και ζώντας με ελεημοσύνες; (…) Κι αυτή πάλι η ιστορία, που όταν ήσουν νήπιο χρειάστηκε να σε φυγαδεύσουν στην Αίγυπτο για να μη σφαχτείς; Μα πώς γίνεται, να κατατρέχει τον θεό ο φόβος του θανάτου; Παρ’ όλα αυτά, κατέβηκε άγγελος από τον ουρανό, κι έδωσε εντολή στους δικούς σου να φύγετε, γιατί αν σας άφηνε στην τύχη σας θα πεθαίνατε. Και δεν μπορούσε επί τόπου να σε προστατέψει ο μέγας θεός, που ήδη είχε μπει στον κόπο να στείλει για χάρη σου δύο αγγέλους;»

Και συνεχίζει ο υποθετικός Ιουδαίος:
«Οι παλιοί μύθοι απέδιδαν θεία γέννηση στον Περσέα, τον Αμφίωνα, τον Αιακό και τον Μίνωα- ούτε κι αυτούς τους πιστεύουμε, αλλά τουλάχιστον αυτοί οι μύθοι παρουσιάζουν σαν απόδειξη τα όσα μεγάλα και θαυμαστά κατόρθωσαν εκείνοι για το καλό των ανθρώπων, ώστε να αποκτήσουν κάποια αληθοφάνεια. Εσύ τι το καλό ή θαυμάσιο, σε έργα ή σε λόγια, έχεις να παρουσιάσεις; Σε μας δεν είχες να παρουσιάσεις τίποτα, παρ’ όλο που σε προκαλούσαμε μες στο ναό, να μας δώσεις ένα χειροπιαστό σημάδι ότι ήσουν ο γιος του θεού. Ας δεχτούμε πως είναι αληθινές όλες οι τερατολογίες των μαθητών σου (οι θεραπείες, οι αναστάσεις, τα λίγα ψωμιά που έφαγαν οι πολλοί και που στο τέλος περίσσεψαν κιόλας). Σε τι διαφέρουν από τα κατορθώματα των απατεώνων θαυματοποιών κι όσων έχουν μαθητεύσει πλάι σε Αιγυπτίους; Όλοι αυτοί αναλαμβάνουν να κάνουν ακόμα πιο δύσκολα και απίθανα πράγματα και μάλιστα μπροστά σ’ όλο τον κόσμο, στην αγορά, έναντι ολίγων οβολών: και δαίμονες βγάζουν και διώχνουν μέσα από ανθρώπους, και αρρώστιες θεραπεύουν με ένα φύσημα, και πνεύματα ηρώων καλούν, και τραπέζια στρωμένα με πλούσια γεύματα και γλυκά και ψάρια, ανύπαρκτα στην πραγματικότητα, τα παρουσιάζουν κάνοντας τα να κινούνται σαν να ήταν ζωντανά ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι, απλώς δίνουν αυτήν την εντύπωση. Πρέπει δηλαδή να τους θεωρήσουμε κι αυτούς υιούς του θεού, μιας και τα κατορθώνουν όλα αυτά; Δεν θα ’ ταν πιο σωστό να πούμε ότι μια τέτοιου είδους απασχόληση ταιριάζει σε ανθρώπους ελεεινούς και δυστυχισμένους;»

Διαβάστε το δεύτερο μέρος.